fbpx

Intervistë me Matilda Taneska Stojanoska, M.Sc. – Biolog Molekular Embriolog, Drejtues i Laboratorit Molekular në Laboratorin Avicena

Laboratori Avicena prezantoi së fundmi testin prenatal joinvaziv më gjithëpërfshirës (NIPT) të gjeneratës së fundit – VERAgene. Ky test është i vetmi test joinvaziv që ekzaminon në të njëjtën kohë më shumë se njëqind gjendje gjenetike në fetus gjatë shtatzënisë. Megjithëse testet prenatale janë të njohura për ne, VERAgene është krejtësisht i ri në tregun tonë dhe është një zgjidhje unike dhe inovative për prindërit në pritje.

Për këtë po bisedojmë me Matilda Taneska Stojanoska, MA, biologe molekulare embriologe, shefe e departamentit molekular në Laboratorin Avicena, e cila do t’u përgjigjet pyetjeve më të shpeshta rreth testit të ri NIPT VERAgene.

Lexoni të gjithë intervistën e Femina.mk.

Alergji?!? Shumë arsye-një zgjidhje

ZBULONI SHKAKTARIN E VËRTETË PËR ALERGJINË TUAJ!

Çfarë është alergjia?

Alergjia paraqet proces të ndërlikuar imunologjik në organizmin e njeriut që lind si rezultat i ndikimit të llojeve të ndryshme të substancave (alergjenëve) me të cilat organizmi tashmë ka qenë një herë në kontakt.  Më tej pason një sërë e tërë procesesh – reaksionesh për krijimin e antitrupave të tipit IgE si edhe lloje të ndryshme kompleksesh imunologjike, nga të cilat më tej varet edhe si do të manifestohet reaksioni i përgjithshëm – si problem shëndetësor.

Reaksioni alergjik mund të shfaqet kudo në organizëm – ku më tej, mund të shkaktojë pasoja serioze, madje të përfundojë edhe me vdekje.

Çfarë e shkakton alergjinë dhe si manifestohet?

Ekzistojnë qindra lloje alergjenësh dhe ato gjenden kudo rreth nesh – në shtëpi, në mjedisin e punës, në ushqim, në natyrën që na rrethon. Janë të ndara në disa grupe, nga të cilat më të shpeshtat janë alergjenët në produktet ushqimore (alergjenë nutritivë) alergjenët përthithës ose alergjenët e pranishëm në ajër (alergjenë inhalatorë), alergjenët e kontaktit, medikamentet etj.

Në varësi të llojit të alergjenit dhe vendit të zhvillimit së reaksionit, alergjia mund të manifestohet në mënyra nga më të ndryshmet – nga lotimi i syve dhe skuqje të syve, sekrecion nga hunda, frymëmarrje të vështirësuar dhe teshtitje, skuqje të lëkurës, dhe deri në sëmundje të rënda dhe serioze, që janë të shkaktuara nga alergjia – astma, inflamacione kronike të rrugëve të frymëmarrjes, sëmundje të lëkurës, çrregullim të tretjes së ushqimit etj. Shumica e njerëzve në thelb edhe nuk e dinë, që sezoni i alergjive asnjëherë nuk përfundon – ai zgjat gjatë të gjithë vitit, qoftë ajo nëse bëhet fjalë për hapësira të mbyllura ose mjedise të hapura. Njeriu në mjedisin e tij rrethues është vazhdimisht në kontakt me substanca nga më të ndryshmet që janë shkaktarë potencialë të reaksioneve alergjike dhe janë të rrezikshme në mënyrë të barabartë për të gjithë – të rritur , fëmijë të sëmurë apo të shëndetshëm.

Për trajtim të alergjisë ekzistojnë disa grupe medikamentesh, që përdoren sipas rekomandimit dhe nën mbikëqyrjen e mjekut. Si edhe për çdo sëmundje, e një rëndësie të veçantë është që të përcaktohet shkaktari për reaksionin e lindur alergjik. Një nga hapat e parë në mjekimin e alergjisë është anashkalimi i kontaktit me shkaktarin e alergjisë. Prandaj, është e domosdoshme që të dihet nëse ekziston një apo mbase më shumë shkaktarë, që e përkeqësojë gjendjen tuaj shëndetësore.

Ekzistojnë edhe shumë sëmundje të tjera që i kanë të njëjtat simptoma si alergjitë. Prandaj, në situata të caktuara, me qëllim që të mësohet se përse ndodhin simptomat e lindura dhe që të kryhet trajtimi i vërtetë, është e nevojshme që të bëhen edhe testet e alergjisë.

E zbuloni shkaktarin e vërtetë për reaksionin tuaj alergjik!

Më e reja në diagnostikimin e reaksioneve alergjike

Testet e alergjisë janë mënyra më e mirë dhe e vetme që të mësoni nëse jeni alergjikë. Ajo është gjithashtu mënyra e vetme që të përcaktohet se çfarë është ajo që i shkakton simptomat tuaja.

Kur do të përcaktohet shkaktari i vërtetë për reaksionin e lindur alergjik, është shumë më e thjeshtë që të parandalohet kontakti i mëtejshëm me atë substancë dhe të ëmbëlsohen simptomat e trajtimit përkatës.

Në Laboratorin Avicena përpunohen testet më bashkëkohore kuantitative të alergjisë nëpërmjet gjakut nga prodhuesi gjerman R-Biopharm. Testet e vetme të alergjisë në treg me kurbë standarde të kalibruar në pajtueshmëri me standardit e OBSH „2nd WHO IRP 75/502 for human IgE“.

–            Testimi është i lehtë dhe i thjeshtë për kryerje dhe bëhet vetëm me një marrje gjaku (venoz apo kapilar)

–            Testet bëhen në çdo moshë, tek fëmijë të vegjël dhe të rritur, pa nevojën për përgatitje paraprake dhe ndërprerje të terapisë vijuese.

–            Gjatë testimit nëpërmjet gjakut parandalohet mundësia për konsumin e alergjenëve, me çka anashkalohet rreziku për reaksion anafilaktik apo reaksione të tjera të padëshiruara.

–            Në mënyrë të sigurt, të shpejtë dhe preciz

Testet janë të formuluara në formë të paneleve, me nga 20 alergjenë (nutritivë, pediatrikë, inhalatorë, të kombinuar dhe veçanërisht të përshtatur për rajonin tuaj) për detektim të njëkohshëm të 20 shkaktarëve njëkohësisht.

Rezultatet e fituara tregojnë në mënyrë drejtpërdrejtë për atë nëse bëhet fjalë për alergji apo jo dhe e identifikojnë saktësisht shkaktarin e reaksionit alergjik. Përveç kësaj japin informacion edhe për intensitetin e reaksionit alergjik (të shprehur në klasat nga 1 deri në 5).

Çfarë është gluteni dhe cilat ushqime e përmbajnë atë?
Gluteni është një proteinë komplekse bimore që gjendet në disa drithëra si gruri, elbi, thekra dhe tërshëra. Ai përbëhet nga proteinat gliadin dhe gluteninë dhe i jep elasticitetin brumit të përgatitur nga mielli i këtyre drithërave, pra ndihmon ushqimin të mbajë formën e tij, duke vepruar si ngjitës. Për shkak të kësaj vetie, gluteni shtohet në shumë ushqime të tjera, për të përmirësuar strukturën, për t’u trashur, për t’u stabilizuar. Pra, përveç makaronave dhe brumërave, gluteni është pjesë përbërëse dhe mund të gjendet në shumë produkte të tjera ushqimore si birra, lëngje, ketchup, produkte mishi, akullore, ëmbëlsira, kozmetikë për lëkurë dhe flokë, ilaçe etj. Për shkak të pranisë së tij në të gjitha produktet, gluteni është bërë një temë me interes dhe kërkim të konsiderueshëm vitet e fundit, për arsye të ndryshme mjekësore dhe jo mjekësore, dhe interesi ka çuar në një sasi të madhe literaturë dhe informacione që herë pas here janë konfuze dhe mashtruese. . Ky përmbledhje kategorizon sëmundjet dhe kushtet e lidhura me glutenin bazuar në fakte dhe studime të konfirmuara mjekësore.
Sëmundja celiac, intoleranca ndaj glutenit dhe alergjia ndaj glutenit janë gjendje të trupit që preken drejtpërdrejt nga gluteni dhe trajtimi primar i të cilave është shmangia e glutenit. Edhe pse të ngjashme në simptoma, ka një ndryshim midis secilës prej këtyre kushteve specifike.

Çfarë është sëmundja celiake?
Sëmundja celiac është një sëmundje autoimune e lindur gastrointestinale e karakterizuar nga ndjeshmëria ndaj ushqimeve që përmbajnë gluten. Nëse gluteni gëlltitet me ushqim, qoftë edhe në sasi minimale, sistemi imunitar i trupit ka një reagim të fortë ndaj glutenit. Me kalimin e kohës, proceset inflamatore shkaktojnë dëmtim të vileve të zorrës së hollë, mukoza e zorrëve bëhet e sheshtë, funksioni i zorrëve dëmtohet dhe përthithja e lëndëve ushqyese përmes ushqimit zvogëlohet ose paaftë. Ushqimi thjesht nuk qëndron në organizëm, kështu që ekskretohet përmes jashtëqitjeve të lëngshme dhe të bollshme, gjë që e ndërlikon më tej procesin e resorbimit të lëndëve ushqyese.

Simptomat: Shenjat dhe simptomat e sëmundjes celiac mund të ndryshojnë shumë tek fëmijët dhe të rriturit. Shenjat dhe simptomat e tretjes tek të rriturit përfshijnë diarre, lodhje, humbje peshe, fryrje dhe gazra, dhimbje barku, nauze dhe të vjella, kapsllëk. Megjithatë, më shumë se gjysma e të rriturve me sëmundje celiac kanë shenja dhe simptoma që nuk lidhen me sistemin tretës, duke përfshirë aneminë, osteoporozën, dhimbje koke, ndryshime dermatologjike, dhimbje të kyçeve dhe muskujve, ndryshime neurologjike duke përfshirë mjegullën e trurit, mpirje, ndjesi shpimi gjilpërash në këmbë dhe duar. , deri te ankthi dhe depresioni.


Çfarë është intoleranca ushqimore?
Ndjeshmëria ndaj glutenit jo-celiake, e njohur zakonisht si intolerancë ndaj glutenit, është zakonisht një reagim i vonuar i trupit ndaj glutenit, i cili nuk është në natyrë autoimune si në sëmundjen celiac, as imunoglobulina E (IgE) nuk përfshihet në alergji, dmth është një reagim. që është krejtësisht i ndryshëm nga një reaksion alergjik. Është një shkallë e ulët e reaksionit inflamator kronik të vazhdueshëm (që zgjat) që zgjat për aq kohë sa gëlltitet gluteni.
Simptomat e intolerancës ndaj glutenit dhe sëmundjes celiac janë shumë të ngjashme. Megjithëse të dyja kushtet bëjnë që trupi të përgjigjet negativisht ndaj glutenit, të dy llojet e përgjigjeve ndryshojnë në intensitetin, kohëzgjatjen dhe efektet që kanë në trup.
Te personat me intolerancë, marrja e glutenit shkakton fryrje afatshkurtër dhe dhimbje barku dhe zakonisht nuk shkakton dëmtime afatgjata në organizëm, pra nuk ka dëmtime në vilet e zorrëve dhe në indin e zorrës së hollë.
Simptomat e intolerancës janë shumë të ndryshueshme. Këto përfshijnë fryrje, dhimbje barku dhe diarre, simptoma që imitojnë sindromën e zorrës së irrituar. Manifestime të tjera të zorrëve përfshijnë nauze, refluks acidi, kapsllëk. Individët mund të kenë simptoma jo të zorrëve si keqtrajtim të përgjithshëm, lodhje, dhimbje koke, shikim të paqartë, mpirje, dhimbje kyçesh ose ndryshime kronike të lëkurës. Një person mund të ketë një ose më shumë simptoma.
Simptomat klinike të intolerancës ndaj glutenit dhe sëmundjes celiac mbivendosen, duke e bërë të vështirë dallimin midis dy gjendjeve vetëm në bazë të simptomave.

Alergji ndaj glutenit
Alergjia ndaj glutenit është një reagim specifik imunitar i trupit ndaj glutenit, në të cilin një lloj i caktuar i qelizave të bardha të gjakut, i quajtur qeliza B, prodhon antitrupa të imunoglobulinës E (IgE) për të sulmuar molekulat e glutenit. Në të njëjtën kohë, indet lokale në trup dërgojnë lajmëtarë kimikë natyralë për të paralajmëruar pjesën tjetër të trupit se ka një problem. Ky reagim ndodh shumë shpejt (brenda minutash deri në disa orë) dhe mund të përfshijë një sërë simptomash duke filluar nga të përzierat, dhimbjet e barkut, kruajtjet, ënjtjet e buzëve dhe gjuhës, deri te problemet e frymëmarrjes ose anafilaksia (një reaksion kërcënues për jetën). Simptomat e një alergjie ndaj glutenit mund të jenë shumë të ngjashme me ato të një personi intolerant dhe mund të mos dallohen gjithmonë qartë, por ka dallime: alergjitë zakonisht janë akute (2 orë ose më pak), ndërsa intoleranca është më e ngadalshme – me vonesë dhe fillimi i pa njohur i problemeve (deri në 72 orë), alergjitë mund të shkaktohen edhe nga prania e gjurmëve të alergeneve, ndërsa sasia e ushqimit është e rëndësishme në intolerancë.


Diagnoza
Për shkak të ngjashmërisë në simptoma, është shumë e vështirë të bëhet një diferencim i qartë midis këtyre 3 gjendjeve dhe të bëhet një diagnozë e saktë, duke qenë se këto simptoma mbivendosen me sëmundje dhe gjendje të tjera. Prandaj, është e nevojshme të konsultoheni me mjekun, i cili në përputhje me manifestimin klinik dhe historinë mjekësore të pacientit, do të rekomandojë kryerjen e analizave laboratorike përkatëse. Është veçanërisht e rëndësishme që testet laboratorike të përdorura të jenë të besueshme, të certifikuara dhe nga një prodhues i dëshmuar, siç janë testet e kryera në Laboratorin Avicena, të cilat mund të përcaktojnë shpejt dhe lehtë shkakun e simptomave, dmth., bëjnë një diferencim të qartë midis intolerancës. alergji ndaj glutenit dhe sëmundje celiac.
Testi i intolerancës ushqimore i kryer në Laboratorin Avicenna është nga prodhuesi i dëshmuar gjerman R-Biopharm dhe është i organizuar në formën e një paneli, i cili përveç glutenit përcakton edhe intolerancën e mundshme të 90 llojeve ushqimore apo përbërësve ushqimorë shtesë.
Funksionon vetëm me një gjakmarrje dhe rezultatet janë gati në të njëjtën ditë. Më shumë …
Laboratori Avicenna prodhon gjithashtu teste sasiore gjaku më të fundit, unike në treg me një kurbë standarde të kalibruar sipas standardit të Organizatës Botërore të Shëndetësisë “2nd WHO IRP 75/502 për IgE humane”.
Testet organizohen në formë panelesh (ushqyese, pediatrike, inhalatore, të kombinuara dhe të përshtatura enkas për zonën tonë) dhe përfshijnë 20 alergjenë individualë, përfshirë glutenin. Ato bëhen përmes gjakut dhe rezultatet janë gati në vetëm pak orë. Më shumë …
Mjekimi
Trajtimi për sëmundjen celiac dhe alergjinë ndaj glutenit është respektimi i një diete strikte pa gluten. Edhe sasia më e vogël e gjurmëve të glutenit mund të shkaktojë një reagim serioz në trup.
Në intolerancën ndaj glutenit, shkalla në të cilën gluteni duhet të eliminohet nga mënyra e jetesës varet nga ashpërsia e simptomave dhe niveli i tolerancës së individit.

Testi molekular për sëmundjen celiac
Testi PCR në kohë reale për të përcaktuar predispozitën gjenetike për zhvillimin e sëmundjes celiac (enteropatia gluten)
Sëmundja celiac është një sëmundje autoimune (e quajtur edhe enteropatia), e cila karakterizohet nga intoleranca ndaj glutenit. Përkufizohet gjithashtu si një sëmundje multifaktoriale me një komponent të fortë gjenetik1. Ndjeshmëria gjenetike ndaj sëmundjes celiac përfshin praninë e heterodimerëve HLA-DQ2 / HLA-DQ8, të cilët luajnë një rol kyç në patogjenezën e sëmundjes, në aktivizimin e përgjigjes imune. Në 90-95% të pacientëve me sëmundje celiake ka shprehje të heterodimerit HLA-DQA1 * 05 / DQB1 * 022.
Një test molekular shumë i ndjeshëm për predispozicion gjenetik ndaj sëmundjes celiac është i disponueshëm në Laboratorin Avicena me anë të analizës së ADN-së të izoluar nga gjaku i një pacienti.
Testi bazohet në teknologjinë RT PCR për identifikimin e shpejtë dhe të saktë të aleleve HLA të klasës II – specifike për sëmundjen celiac.
Ndjeshmëria gjenetike ndaj sëmundjes celiac përfshin praninë e heterodimerëve HLA-DQ2 / HLA-DQ8, të cilët luajnë një rol kyç në patogjenezën e sëmundjes përmes aftësisë së tyre për të paraqitur antigjen dhe për të aktivizuar përgjigjen imune.
Një test diagnostik që ndihmon në diagnostikimin e sëmundjes celiac.
Ky test është veçanërisht i rëndësishëm në rastet kur ka mospërputhje ndërmjet analizave serologjike të gjakut dhe/ose biopsisë së zorrëve.
Testimi gjenetik përdoret gjithashtu për të identifikuar njerëzit e predispozuar për sëmundje celiac, veçanërisht në grupet me rrezik të lartë, si p.sh. të afërmit e shkallës së parë të njerëzve me sëmundje celiac.
Pacientët me sëmundje të tjera autoimune (diabeti i tipit I, tiroiditi dhe skleroza e shumëfishtë) ose sëmundje gjenetike (sindroma Down, sindroma Turner ose sindroma Williams).
Njohja e gjenotipit HLA të klasës II tek ata në rrezik për sëmundjen celiac mund të përmirësojë strategjitë diagnostike, prognozën dhe ndjekjen klinike.

Dita Botërore e Kancerit, që festohet çdo 4 shkurt, është një nismë globale e udhëhequr nga Unioni për Kontrollin Ndërkombëtar të Kancerit (UICC). Duke rritur ndërgjegjësimin botëror, duke përmirësuar arsimin dhe duke katalizuar veprimet personale, kolektive dhe qeveritare, ne të gjithë punojmë së bashku për të ndërtuar një botë ku miliona vdekje nga kanceri shpëtohen dhe qasja në trajtimin dhe kujdesin për shpëtimin e jetës është e barabartë për të gjithë. – pa marrë parasysh kush jeni apo ku jetoni.
Kështu, tema e Ditës Botërore të Kancerit të këtij viti, Mbyllni Hendekun e Kujdesit, është thjesht për të rritur ndërgjegjësimin për këtë hendek të pabarazisë që prek pothuajse të gjithë, në vendet me të ardhura të larta, të ulëta dhe të mesme, dhe që kushton jetë.
Aktualisht ka 19.3 milionë raste të reja me kancer në një vit në mbarë botën. Megjithatë, 30-50% e të gjithë kancereve mund të parandalohen. Zvogëloni rrezikun e kancerit me zakone të shëndetshme të jetesës, ekzaminim të rregullt, zbulim të hershëm dhe trajtim në kohë.

Parandalimi më i mirë janë kontrollet e rregullta, kontrollet e rregullta dhe vizita/konsulta me mjekun.
Mjeku juaj mund t’ju rekomandojë që të bëni disa lloje të analizave të gjakut për të marrë një pamje më të qartë të asaj që po ndodh në trupin tuaj. Markuesit e tumorit janë substanca (proteina, enzima, hormone etj.) që sekretohen në trup si rezultat i përgjigjes së tij në prani të një dukurie beninje ose malinje. Matja dhe identifikimi i tyre është i dobishëm për të ndihmuar në diagnostikimin, si dhe në monitorimin e ecurisë / ecurisë së sëmundjes dhe suksesit të terapisë.
Çfarë tregojnë vlerat e shënuesve të tumorit?

Në kimioterapinë, terapinë hormonale dhe me rrezatim, lëvizja e vlerave të markerëve në gjak mund të përdoret për të vlerësuar efektivitetin e terapisë. Nëse vlerat bien, kjo është një tregues se ka një përgjigje ndaj terapisë. Anasjelltas, nivelet e ngritura të shënuesve të tumorit gjatë ekzaminimit sugjerojnë një përsëritje të tumorit ose metastaza (dhe e bëjnë këtë deri në gjashtë muaj para ekzaminimit me rreze X ose ultratinguj), kështu që strategjia e trajtimit duhet të ndryshohet.
Ekzistojnë disa lloje të shënuesve të tumorit të disponueshëm në Laboratorin Avicena, në varësi të asaj se cila pjesë e trupit duhet të ekzaminohet:

AFP (Alfa – Fetoproteina)
Nivelet e alfa-fetoproteinës në serum shërbejnë si shënues për karcinomën hepatocelulare dhe tumorin metastatik të mëlçisë. Përveç kësaj, ky shënues përdoret për të vlerësuar rrezikun e defekteve të fetusit (p.sh. defekte të tubit nervor)

(CA 15-3) (“antigjeni i kancerit” – antigjeni i kancerit 15-3)
Ky marker ka një rëndësi të madhe në kontrollin e ecurisë së sëmundjes te pacientët me neoplazi malinje të gjirit. Lartësia e vlerave të shënuesit varet kryesisht nga aktiviteti i sëmundjes dhe mund të përdoret për qëllime diferenciale-diagnostike në sëmundjet e gjirit të grave. Përcaktimi i përbashkët i SA 15-3 dhe SEA zbulon metastazën e kancerit të gjirit me 80% siguri.

(CA 19 – 9)
Ky shënues është i rëndësishëm kryesisht në tumoret e pankreasit dhe kanaleve biliare. Tumoret që shpesh mund të japin vlera të larta të SA 19-9 janë: tumoret malinje të pankreasit, kanceri i kanalit biliar, kanceri i stomakut dhe i zorrës së trashë.

CA 125
CA 125 është kryesisht i rëndësishëm si një shënues tumoral për zbulimin e neoplazmave malinje të vezoreve. Sëmundje të tjera që mund të japin nivele të larta të SA 125 janë: cirroza e mëlçisë, pankreatiti akut (inflamacion i pankreasit), kolecistiti akut (inflamacion i fshikëzës së tëmthit) dhe sëmundje të tjera beninje gjinekologjike ose inflamacion.

HE-4 (proteina e epididymis njerëzore 4) dhe NE-4 + SA-125 (ROMA INDEX)
HE-4 (human epididymis protein 4) është një biomarker në serum, përqendrimi i të cilit është rritur ndjeshëm në pacientët me kancer epitelial ovarian dhe ka një ndjeshmëri dhe specifikë më të lartë se markeri SA-125. Përdoret si një ndihmë në diagnostikimin, si dhe monitorimin e përgjigjes ndaj terapisë në pacientët me kancer ovarian. Kur kombinohet me shënuesin SA-125, ndjeshmëria dhe specifika e vetë shënuesit SA-125 rritet shumë.
Kombinimi i NE-4 + SA-125 (ROMA INDEX) është një mjet i ri për diagnozën diferenciale në përcaktimin nëse masa e tumorit në legen është beninje ose malinje si në gratë në premenopauzë ashtu edhe në postmenopauzë dhe ofron shtresim të rrezikut dhe drejtim për trajtim të mëtejshëm.

CA 72-4
Marker tumoral për adenokarcinoma të shumta, duke përfshirë kancerin e stomakut. Vlerat e këtij markeri në serum përkojnë me stadin e sëmundjes. Sa më i avancuar të jetë faza e sëmundjes, aq më të larta janë vlerat serike të CA 72-4.

S 100 proteina
S – 100 ka vlerë prognostike dhe vlerë diagnostike në pacientët me melanoma malinje.

SEA (antigjen karcino-embrional; antigjen karcino-embrional)
Marker tumoral jospecifik që përcaktohet në kombinim me shënues tumoralë specifikë për monitorim dhe prognozë në pacientët me lloje të ndryshme kanceri, si kanceri kolorektal. Përcaktimi i vlerave të SEA luan një rol të rëndësishëm në kancerin e zorrës së trashë, ku lartësia e vlerave varet drejtpërdrejt nga stadi i tumorit.

PAP (fosfataza e acidit prostatik) dhe PSA (antigjen specifik i prostatës)
Pap testet, së bashku me PSA, janë shënues për monitorimin e pacientëve me kancer të prostatës. Për zbulimin e hershëm të kancerit të prostatës, përveç ekzaminimit klinik, është i rëndësishëm përcaktimi i markerëve që do të vërtetojnë ekzistencën e sëmundjes. PSA totale, fosfataza acide dhe PAP (acid fosfataza prostatike) janë shënuesit më të rëndësishëm për zbulimin e hershëm të kancerit të prostatës, në kombinim me ekzaminimin mjekësor dhe provat e tjera klinike.

Çfarë nënkuptojnë rezultatet?
Rezultatet e testit duhet të interpretohen me kujdes pasi disa faktorë mund të ndikojnë në rezultatet e testit.
Përveç kësaj, mbani në mend se kushtet jo kanceroze ndonjëherë mund të shkaktojnë rezultate jonormale të testit.
Mjeku juaj duhet të rishikojë rezultatet e testit tuaj dhe t’ju japë udhëzime për testim dhe/ose trajtim të mëtejshëm.

Masat parandaluese

  • Pirja e duhanit është një shkaktar i vërtetuar i kancerit. Prandaj, kjo është një arsye që mund të ndikohet lehtësisht
    – Konsumimi i alkoolit gjithashtu mund të parandalohet
  • Pesha dhe obeziteti – një nga mënyrat më të mira për të reduktuar rrezikun e kancerit, pas lënies së duhanit, është mbajtja e një peshe të shëndetshme.
  • Inaktiviteti fizik – të qenit joaktiv rrit rrezikun e një sërë kanceresh
  • dieta – nga të gjitha gjërat në stilin tonë të jetesës që lidhen me kancerin, dieta jonë është ndoshta më e përfolura. Një dietë e ekuilibruar e pasur me fibra, fruta dhe perime dhe nivele të ulëta të mishit të kuq dhe të përpunuar, yndyrave të ngopura dhe kripës mund të zvogëlojë rrezikun e kancerit.
  • Rrezatimi UV nga dielli dhe solariumet – megjithëse na duhet një sasi e vogël UV për të prodhuar vitaminë D, sasitë e tepërta mund të shkaktojnë kancer të lëkurës
  • Infeksionet – Edhe pse njerëzit nuk mund të marrin kancer nga njëri-tjetri, disa lloje kanceri shkaktohen nga infeksionet me viruse dhe baktere. Prandaj, është e rëndësishme të kujdeseni për seksin e mbrojtur që mund të parandalojë transmetimin e hepatitit B dhe C, i cili mund të çojë në kancer të mëlçisë; dhe HPV, i cili shkakton disa lloje kanceri, duke përfshirë pothuajse të gjitha rastet e kancerit të qafës së mitrës.

22-28 janar shënon “Java e ndërgjegjësimit për kancerin e qafës së mitrës”. Kanceri i qafës së mitrës (RGM) është sëmundja e dytë malinje më e zakonshme tek gratë në botë dhe në Republikën e Maqedonisë. Mbi 80% e rasteve të kancerit të qafës së mitrës dhe vdekjeve nga kjo sëmundje regjistrohen në vendet në zhvillim. Sipas informacioneve të Institutit të Shëndetit Publik, kanceri i qafës së mitrës më së shpeshti shfaqet tek femrat e moshës 30-45 vjeç.
Dr. Konstantin Icev, Shef i Departamentit të Mikrobiologjisë dhe Diagnostifikimit Molekular në Laboratorin Avicena, me rastin e Javës Botërore të Ndërgjegjësimit për RGM, u përgjigjet pyetjeve më të shpeshta për virusin HPV.

Çfarë është HPV?
Përgjigjja e mjekut: Viruset e ADN-së të familjes Papillomaviridae. Gjenotipet që janë të rëndësishme për mjekësinë njerëzore quhen HPV (Human Papillomavirus).
Janë shkaktarë të infeksioneve gjenitale shumë të shpeshta në popullatën seksualisht aktive, rreth 40 milionë raste në vit. Shumë njerëz të infektuar me HPV nuk kanë simptoma ose shenja infeksioni, ndërsa të tjerë shkaktojnë ndryshime të quajtura papilloma ose lytha gjenitale që çojnë në kancerin e qafës së mitrës, i cili gjithashtu shoqërohet me kancerin e vaginës, vulvës, anusit, penisit dhe orofaringut.

Si mund të marr HPV?
Përgjigjja e mjekut: Nëse jeni seksualisht aktiv, mund të infektoheni me HPV. Transmetohet nëpërmjet kontaktit gjenital, zakonisht nëpërmjet seksit vaginal ose anal. Shumica e njerëzve që janë të infektuar nuk e dinë se e kanë virusin ose se mund ta transmetojnë atë te partneri i tyre. Është e rëndësishme të dini se prezervativët nuk ofrojnë mbrojtje 100% ndaj HPV-së, sepse virusi gjendet edhe në lëkurën rreth organeve gjenitale, shumë lehtë mund të kalojë nga zona gjenitale e mashkullit në vaginën, vulvën apo anusin e femrës.

A shkakton HPV kancerin e qafës së mitrës?
Përgjigjja e mjekut: Në shumicën e rasteve (9 nga 10) sistemi imunitar do të luftojë virusin dhe infeksioni HPV do të largohet vetë.
Megjithatë, kur infeksioni HPV vazhdon për ca kohë, kanceri (kanceri i qafës së mitrës ose pjesëve të tjera të trupit) mund të zhvillohet me kalimin e viteve.

A mund të parandalohet (parandalohet) kanceri i qafës së mitrës?
Përgjigja e mjekut: Po. Ka teste që mund të zbulojnë shenjat e hershme përpara se të shfaqen simptomat. Në këtë mënyrë, problemi do të gjendet dhe do të zgjidhet para se të shndërrohet në kancer.

Cili është ndryshimi midis një testi PAP dhe një testi HPV?
Përgjigja e mjekut: Të dy testet lejojnë depistimin e kancerit të qafës së mitrës. PAP testi kërkon ndryshime prekanceroze në qeliza. Testi HPV zbulon dhe gjenotipizon virusin HPV që shkakton këto ndryshime.
Organizata Botërore e Shëndetësisë (OBSH) rekomandon zbulimin dhe shtypjen e HPV-së në popullatë për shqyrtimin dhe parandalimin e kancerit.

A do të marr kancer të qafës së mitrës nëse kam HPV?
Përgjigja e mjekut: Nëse ndiqni këshillat dhe udhëzimet e mjekut gjinekolog për analizat dhe trajtimin e duhur, rreziku për t’u prekur nga kanceri reduktohet në një përqindje shumë të vogël. Nëse keni HPV, gjinekologu juaj do t’ju rekomandojë kontrolle dhe analiza më të shpeshta, në mënyrë që të zbulohen herët ndryshimet dhe t’i trajtoni ato në mënyrën e duhur. Prandaj, ndiqni këshillat e gjinekologut tuaj.

Nëse kam HPV, a do të mund të mbetem shtatzënë dhe të kem një fëmijë të shëndetshëm?
Përgjigja e mjekut: Prania e HPV-së nuk e zvogëlon mundësinë e shtatzënisë, por mund të përhapet tek foshnja (shfaqja e papillomës respiratore të laringut).
Megjithatë, nëse keni nevojë për trajtim për qelizat anormale të qafës së mitrës (të shkaktuara nga HPV), vetë trajtimi mund të ndikojë në shanset tuaja për të mbetur shtatzënë. Konsultohuni me gjinekologun tuaj për këtë.

Ku mund të bëj një test HPV?
Përgjigja e mjekut: Diagnoza e duhur e HPV-së është e një rëndësie të madhe dhe vendimtare për trajtimin e mëtejshëm të pacientit.
Laboratori Avicenna kryen teste moderne, me teknologjinë Multiplex PCR në kohë reale, Anyplex ™ II HPV28 nga prodhuesi Seegene (Kore e Jugut), për zbulimin dhe gjenotipizimin molekular shumë të ndjeshëm dhe specifik të virusit HPV (Human Papillomavirus) . I vetmi test cilësor dhe gjysëm sasior i provuar klinikisht i rekomanduar nga Organizata Botërore e Shëndetësisë. Ky lloj testi zbulon dhe gjenotip individualisht llojet e mëposhtme të HPV:
›19 LLOJET ME RREZIK TË LARTË TË HPV
(16, 18, 26, 31, 33, 35, 39, 45, 51, 52, 53, 56, 58, 59, 66, 68, 69, 73, 82)
›9 LLOJET ME RREZIK TË ULËT TË HPV
(6,11, 40, 42, 43, 44, 54, 61, 70)
Këto gjenotipe HPV janë përgjegjës për mbi 97% të rasteve të displazisë së qafës së mitrës dhe kancerit të qafës së mitrës. Testet bazohen në kontrollin e brendshëm bazuar në zbulimin e gjenit të β-globinës njerëzore, i cili eliminon plotësisht mundësinë e rezultateve të rreme negative.
Testet janë të vërtetuara dhe të certifikuara CE, ato punojnë me instrumente PCR plotësisht të automatizuara në kohë reale

Klamidia – një bakter i heshtur, STD

Çfarë është klamidia?
Klamidia janë baktere ndërqelizore që shkaktojnë infeksione gjenitale (Chlamydia trachomatis), të frymëmarrjes dhe të syve (trachoma).

Sa të shpeshta janë infeksionet gjenitale të shkaktuara nga Chlamydia trachomatis?
Ato janë një nga infeksionet seksualisht të transmetueshme më të zakonshme. Më shpesh zbulohet tek të rinjtë. Dy të tretat e infeksioneve të reja të lidhura me klamidia ndodhin te njerëzit e moshës 15-24 vjeç. Është vlerësuar se 1 në 20 gra të reja seksualisht aktive të moshës 14-24 vjeç kanë klamidia. (1-2)

Si e marrin njerëzit klamidia?
Klamidia transmetohet përmes seksit të pambrojtur vaginal, anal ose oral me një person të infektuar me klamidia. Klamidia gjithashtu mund të transmetohet nga nëna tek fëmija gjatë lindjes.

Kush rrezikohet nga klamidia?
Kushdo që është seksualisht aktiv mund të sëmuret nga klamidia. Është një sëmundje shumë e zakonshme seksualisht e transmetueshme, veçanërisht tek të rinjtë.

Cilat janë simptomat e klamidias?
Klamidia njihet si një infeksion “i heshtur”, sepse shumica e njerëzve të infektuar janë asimptomatikë dhe nuk kanë rezultate jonormale të ekzaminimit. Megjithatë, për shkak të ciklit relativisht të ngadaltë të replikimit bakterial, simptomat mund të shfaqen vetëm disa javë pas kontaktit të pambrojtur me një person të infektuar.
Tek gratë, klamidia më së shpeshti shkakton cervicit dhe endometrit duke kolonizuar qafën e mitrës (shkarkim endocervikal mukozo-purulent, gjakderdhje endocervikale e nxitur lehtë) dhe uretrit. Tek meshkujt, infeksioni me klamidia mund të çojë në uretrit, me rrjedhje mukoze ose ujore nga uretra. Disa burra zhvillojnë epididymitis me dhimbje testikulare, butësi dhe ënjtje.

Çfarë ndërlikimesh mund të rezultojë nga një infeksion i shkaktuar nga klamidia?
Infeksioni me klamidia shpesh kalon pa u vënë re, sepse një përqindje e madhe e njerëzve mbeten asimptomatikë. Megjithatë, nëse nuk trajtohen, infeksionet klamidiale mund të çojnë në probleme serioze shëndetësore me pasoja afatshkurtra dhe afatgjata.
Tek gratë, infeksioni i klamidias i patrajtuar mund të përhapet në mitër ose tubat fallopiane dhe të shkaktojë sëmundje inflamatore të legenit (PID), e cila mund të çojë në bllokim të tubit fallopian, infertilitet ose shtatzëni të rrezikshme.
Tek gratë shtatzëna, klamidia e patrajtuar shoqërohet me lindje të parakohshme, si dhe me inflamacion të syve (konjuktivit) dhe pneumoni tek të porsalindurit.

Kush duhet të testohet për klamidia?
Kushdo që është seksualisht aktiv mund të infektohet me klamidia. Kushdo me simptoma gjenitale si:

  • shkarkimi,
  • djegie gjatë urinimit,
  • plagë ose skuqje të pazakonta
    duhet të kontaktoni menjëherë mjekun tuaj!

Cilat teste laboratorike zbulojnë klamidia?
Disa lloje të testeve për Chlamydia Trachomatis janë në dispozicion në Laboratorin Avicena:

  1. Test për zbulimin e C. trachomatis me imunofluoreshencë direkte
    Test i lartë specifik dhe i ndjeshëm në zbulimin rutinë të klamidias, i cili bëhet nga mostrat gjenito-urinar dhe tampon konjuktival.
  2. Testet serologjike për antitrupat ndaj C. trachmatis
    Testet serologjike për antitrupat ndaj klamidias tregojnë përgjigjen imune të trupit ndaj infeksionit akut ose të kaluar.
  3. Metoda molekulare PCR e zbulimit të C.trachmatis
    Testet molekulare janë teste shumë specifike dhe shumë të ndjeshme për të zbuluar materialin gjenetik (ADN) të vetë mikroorganizmit dhe rezultati merret në vetëm 2 orë.
    Një test i ri molekular, i çertifikuar CE-IVD dhe superior në ndjeshmërinë dhe specifikën e tij, është i disponueshëm në Laboratorin Avicena.

Konsultohuni me mjekun/gjinekologun tuaj për gjendjen tuaj shëndetësore.

Referencat:
1.O’Farrell N, Morison L, Moodley P, et al. Ulcerat gjenitale dhe ankesat shoqëruese te burrat që ndjekin një klinikë të infeksioneve seksualisht të transmetueshme: implikime për menaxhimin e infeksioneve seksualisht të transmetueshme. Sëmundjet seksualisht të transmetueshme 2008; 35: 545-9.

  1. E bardhë JA. Manifestimet dhe menaxhimi i limfogranuloma venereum. Opinioni aktual në sëmundjet infektive 2009; 22: 57-66.
    Informacioni dhe statistikat në tekst janë marrë nga CDC – Qendra për Kontrollin e Sëmundjeve: https://www.cdc.gov/std/chlamydia/stdfact-chlamydia-detailed.htm#_ENREF_1

COVID-19 APO GRIP? BËNI DALLIMIN ME NJË TEST

Në Laboratorin Avicena është i disponueshëm test molekular PCR që njëkohësisht detekton COVID-19 dhe gripin e sezonit.

Në Laboratorin Avicena është i disponueshëm test molekular shumë specifik rReal-Time PCR për detektim të njëkohshëm, identifikim dhe diferencim ndërmjet koronavirusit të ri SARS-CoV-2 dhe gripit e sezonit.

Në periudhën e dimrit, kur janë të shpeshta edhe ftohjet e sezonit dhe gripi, në periudhën e pandemisë me COVID-19, shumë njerëz mundohen që ta gjejnë përgjigjen e pyetjes – cilat janë simptomat kyçe nëpërmjet të cilave mund të kryhet dallimi ndërmjet këtyre sëmundjeve?

COVID-19, gripi dhe ftohjet ndajnë një numër të madh të karakteristikave dhe spektër të gjerë të simptomave të ngjashme apo të njëjta që e vështirësojnë diferencimin e fillimit të sëmundjes.

Për një trajtim të përshtatshëm të çdo sëmundjeje respiratore, gjithmonë është shumë e rëndësishme që të dihet shkaktari i vërtetë të sëmundjes me qëllim që të veprohet në kohë dhe drejtuar ndaj shkaktarit përkatës.

Ekzistojnë shumë simptoma të ndryshme që shfaqen tek personat me COVID-19. Shumë prej tyre, të njëjta ose të ngjashme shfaqen edhe gjatë ftohjeve dhe gripit të sezonit dhe më rrallë edhe gjatë alergjive. Simptomat më të shpeshta që janë karakteristike për virusin SARS-CoV-2 dhe virusit të grupit А dhe B (Influenza A / Influenza B) janë: temperaturë e lartë trupore / ethe, kollë, mungesë të frymëmarrjes / frymëmarrje të vështirësuar, dhimbje në grykë, hundë të zënë, dhimbje të muskujve, dhimbje koke dhe tek disa njerëz shfaqen diarre dhe të vjella.

Dallim kryesor në simptomat paraqet humbja e shijes dhe nuhatjes, i raportuar tek një përqindje e caktuar e njerëzve të infektuar me SARS-CoV-2, respektivisht pacientët tek të cilët është vërtetuar COVID-19. Sigurisht, dallimi ekziston edhe në periudhën e inkubacionit të viruseve, respektivisht, koha kur do të shfaqen simptomat nga kontakti i rrezikshëm, intensiteti i tyre dhe kohëzgjatja.

Megjithatë, për shkak të ngjashmërisë së simptomave të këtyre infeksioneve, është shumë e vështirë që të bëhet dallimi, prandaj vegla më e saktë e diagnostikimit paraqesin testet laboratorike, në konsultim me mjekun.

Me këtë test PCR pacientët do të kenë mundësi që me detektimin e hershëm ta përcaktojnë shkaktarin e sëmundjes respiratore (SARS-CoV-2, virus të gripit А dhe B dhe virus respirator sincicial) dhe sipas rezultateve të fituara të fitojnë terapinë përkatëse që do t’i ndihmojë që të përballen në mënyrë më të mirë dhe më të shpejtë me infeksionin.

Testi i kombinuar molekular rReal-Time PCR për detektimin e COVID-19 dhe gripit të sezonit është i disponueshëm në Laboratorin Avicena në Shkup, në lagjen Taftalixhe, pa prenotim të terminit.

Çfarë është glukoza?

Glukoza është lloj sheqeri që qelizat e njeriut e përdorin si burimin kryesor të energjisë. Trupi ynë e tret ushqimin që e konsumojmë në glukozë dhe në substanca të tjera. Mëlçia e depoziton glukozën shtesë dhe mund ta prodhojë në momentet kur nuk konsumojmë ushqim. Glukoza shkon në rrjedhën e gjakut, ku hormoni i ashtuquajtur insulinë ndihmon që të vendoset glukoza në qelizat e trupit tonë.

Për funksionimin normal të organizmit është e nevojshme që përqendrimi i glukozës në rrjedhën e gjakut të mos luhatet.

Roli i testimit të glukozës

Ekzistojnë disa shkaqe të ndryshme pse mjeku mund të rekomandojë test të glukozës. Ato përfshijnë skrining, diagnozë dhe monitorim.

Skrining

Skriningu do të thotë përdorim i testeve që të gjenden problemet shëndetësore para se ato probleme të shkaktojnë çfarëdo lloj simptomash ose shenjash që ju ose mjeku juaj mund t’i vini re.

Nëse keni mbi 40 vjeç, keni peshë të tejmasë ose keni rrezik të zmadhuar për zhvillimin e diabetit, mjeku juaj mund të rekomandojë një ose më shumë teste skrining për glukozë që të zbulohet para-diabeti ose diabeti. Njerëzit me para-diabet kanë nivele të glukozës që janë më të larta se normalja, por jo mjaft të larta sa t’iu diagnostikohet diabet.

Diagnoza

Diagnoza bazohet në testet dhe procedurat që të përcaktohet se cila është gjendja shëndetësore që i shkakton simptomat.

Nëse keni simptoma të diabetit, sheqer të lartë në gjak ose sheqer të ulët në gjak, mjeku mund të rekomandojë test për glukozë. Testimi i glukozës mund të jetë i shoqëruar me teste të tjera të gjakut ose urinës që të vendoset diagnoza e saktë.

Monitorimi

Nëse ju diagnostikohet diabet ose para-diabet, Mjeku juaj mbase do të dëshirojë që t’i ndiqni nivelet e glukozës në gjak me aparat për testim ose ndjekjen e glukozës në shtëpi. Mjeku juaj gjithashtu mund të rekomandojë teste laboratorike periodike, që të ketë shqyrtim mbi gjendjen tuaj.

Shumë glukozë në gjak mund të jetë shenjë për diabet, gjendje shëndetësore serioze që mund të shkaktojë dëmtim të indeve dhe organeve nëse nuk kontrollohet. Diabeti mund të zhvillohet nëse trupi juaj nuk mund ta prodhojë insulinën në mënyrë të mjaftueshme ose nëse qelizat e trupit tuaj kanë problem me pranimin e insulinës.

Kush duhet të bëjë test për glikemi – sheqer në gjak?

Testi për glukozë është një nga testet që kryhen në mënyrë rutinë gjatë kohës së ekzaminimit të rregullt vjetor. Doktori juaj mbase do të dëshirojë që të bëjë test për nivel të lartë të glukozës nëse keni rrezik më të lartë për diabet se mesatarisht. Faktorët e rrezikut për diabet përfshijnë:

  • Mosha prej 45 vjet ose më shumë
  • Pesha e tejmasë ose obeziteti
  • Sëmundje të zemrës, tensioni i lartë i gjakut ose kolesteroli i lartë
  • Para-diabet
  • Anëtarë të familjes me diabet
  • Mungesë e aktivitetit fizik
  • Sindroma e vezoreve policistike

Tek gratë shtatzëna, mjeku mund të rekomandojë test për glukozë për vlerësim të diabetit gestacional, lloj i diabetit i lidhur me ndryshimet hormonale gjatë kohës së shtatzënisë. Diabeti gestacional mund të jetë i dëmshëm për nënën dhe fetusin nëse nuk mjekohet dhe mund ta zmadhojë rrezikun për zhvillim të diabetit më vonë gjatë jetës.

Mjeku juaj mund të rekomandojë edhe testim të glukozës nëse keni simptoma të diabetit, duke përfshirë:

  • Urinim të shpeshtë
  • Uri ose etje të tejmasë
  • Shpim ose humbje të ndjenjës në duar ose në këmbë
  • Shikim të turbullt
  • Numër jonormal të infeksioneve
  • Humbje të pashpjegueshme të peshës
  • Lodhje
  • Lëkurë të thatë
  • Plagë që nuk shërohen shpejt

Testimi i glukozës është gjithashtu pjesë e rëndësishme e ndjekjes me para-diabet dhe diabet pasi të diagnostikohen.

Lloje të testeve për glukozë

Për skrining dhe diagnozë më shpesh kryhen disa teste të ndryshme për glukozë.

  1. Test për glukozë në gjendje urie:  Ky test e mat sasinë e glukozës në gjak pasi të zgjoheni, pa ngrënë ose pa pirë asnjë gjë përveç ujit të paktën për 8 orë. Ky test zakonisht kryhet në mëngjes.

Mostra: gjak venoz

Koha e lëshimit të rezultatit: të njëjtën ditë për disa orë

  • Test për tolerancë të glukozës (OGTT): Ky test mat se sa glukozë ka në gjakun tuaj pasi nuk keni ngrënë gjatë natës, dhe më pas do të pini pije me sheqer. Testi për tolerancë të glukozës zakonisht kërkon më shumë se një marrje gjaku gjatë periudhën prej disa orësh.

Mostra: gjak venoz

Koha e lëshimit të rezultatit: të njëjtën ditë për disa orë

  • Testi për glukozë në urinë: Testimi i glukozës në urinë shpesh është pjesë e analizës rutinë e urinës.

Mostra: urinë

Koha e lëshimit të rezultatit: të njëjtën ditë për disa orë

3. Hemoglobinë A1c (HBAlc)

Edhe pse testi për hemoglobinën A1c nuk e mat glukozën në mënyrë të drejtpërdrejtë, ai i shpreh nivelet mesatare të glukozës në gjak gjatë periudhës së tre muajve të kaluar me matjen e sasisë së hemoglobinës që është lidhur me glukozën

Sa më i madh të jetë përqendrimi i glukozës (sheqerit në gjak), aq më i madh është përqendrimi

i HbAlc.

Hemoglobina Alc (HbAlc) përdoret që të ndihmojë në diagnostikimin dhe ndjekjen e trajtimit të diabetit.

HbAlc përcaktohet për njerëz që kanë simptoma ose rrezik të zmadhuar për zhvillimin e diabetit, si edhe për njerëz që tashmë kanë diagnozë të diabetit, me qëllim që të ndiqet në mënyrë periodike terapia.

Mostra: Gjak i plotë (gjak venoz)

Koha e lëshimit të rezultatit: të njëjtën ditë për disa orë

  • Përcaktimi i përqendrimit të insulinës

Insulina është hormon që sintetizohet në pankreas dhe është një nga rregullatorët kryesorë të përqendrimit të glukozës në gjak. Roli kryesor i insulinës është që ta zvogëlojë nivelin e sheqerit në gjak.

Testi për insulinë nëpërmjet gjakut përdoret që të vlerësohet aftësia e pankreasit që të prodhojë insulinë, si ndihmë në diagnozën e tumoreve që prodhojnë insulinë (insulinoma), në diagnozën e hipoglicemisë (glukozë të ulët në gjak), si ndihmë në diagnostikimin e rezistencës së insulinës dhe gjatë përcaktimit të terapisë për diabet tip 2.

Mostra: gjak venoz

Koha e lëshimit të rezultatit: 4 orë

  • C-peptid

Kjo analizë gjithashtu është e njohur edhe si marker për diabet.

Përdoret për vlerësimin e prodhimit të insulinës në pankreas, si edhe që të ndihmojë që të përcaktohet shkaku për nivelet e ulëta të glukozës në gjak (hipoglicemi).

C-peptidi rekomandohet më shpesh për persona me diabet që të vlerësojnë nëse është koha që të përfshihet insulina në terapi, për njerëzit me terapi me insulinë të vlerësojnë nëse është koha që të përfshihet pompa me insulinë në terapi dhe për njerëz me shenja dhe simptoma – hipoglicemi.

Mostra: gjak venoz

Koha e lëshimit të rezultatit: 1 ditë

A e dini që Republika e Maqedonisë është vend me 11.2 për qind të personave të sëmurë, respektivisht hyn në grupin e vendeve me prevalencë të lartë për diabet. Në vitin 2020 janë diagnostikuar 7432 pacientë të rinj me  diabet.*

Këshilla për parandalim:

Konsumoni ushqim të shëndetshëm

Zgjidhni ushqimin e vërtetë me indeks të ulët të glikemisë, duke përfshirë perime të freskëta, fruta, bishtaja, drithëra pa gluten, fruta arrore, fara dhe proteina shtazore me cilësi të lartë.

Mënjanoni të gjithë ëmbëlsuesit

Ëmbëlsuesit artificialë mund ta risin nivelin e insulinë dhe të kontribuojnë për rezistencë ndaj insulinës. Ëmbëlsuesit natyrorë që mund t’i konsumoni në mënyrë të moderuar janë stevia, ksilitol, eritritol.

Stevia edhe eritritol kanë indeks glikemie të barabartë me zero, që do të thotë se nuk e risin sheqerin në gjak, d.m.th nuk ka rritje të menjëhershme pas konsumit të këtyre ëmbëlsuesëve.

Nga ana tjetër, ksilitoli, d.m.th Sheqeri i kallamit ka indeks të glikemisë ndërmjet 7-13, kështu që do të ndikojë pak në nivelin e sheqerit në gjak pas tretjes.

Zmadhoni ushqimin e pasur me fibra bimore

Hulumtimet tregojnë se ushqimi i pasur me fibra mund të jetë gjithashtu efikas si edhe medikamentet antidiabetike për zvogëlimin e sheqerit në gjak pa efekte të padëshiruara.

Fibrat e ngadalësojnë absorbimin e sheqerit në gjak nga zorrët. Konsumoni spektër të gjerë të ushqimit bimor të pasur me fibra bimore, duke përfshirë fruta arrore, fara, fruta, perime dhe bishtaja.

Bëni gjumë të mirë

Bëjeni gjumin prioritetin kryesor për normalizimin e nivelit të insulinës. Anashkaloni të hani tre orë para gjumit dhe relaksohuni me banjë të ngrohtë para fjetjes që ta ngrini temperaturën trupore dhe t’i relaksoni muskujt.

Bëni ushtrime fizike

Ushtrimet fizike mund të jenë medikamenti më i fuqishëm për rregullimin e sheqerit në gjak. Ushtrimet fizike i bëjnë qelizat më të ndjeshme ndaj insulinës. Kombinimi i trajnimit kardio me trajnimin me pesha e siguron mënyrën më të sigurte për normalizimin e nivelit të sheqerit në gjak dhe të nivelit të insulinës në gjak.

*Burim: Enti shtetëror për statistikë

http://www.stat.gov.mk/InfoGraphic/2021/WDD-mk.pdf

Në muajin nëntor të përkushtuar ndaj shëndetit të mashkullit, në të gjithë botën zbatohet lëvizja “Movember“ – që ka për qëllim ndërgjegjësimin tek popullata mashkullore për shëndetin e tyre dhe parandalimin e sëmundjeve të caktuara, siç janë kanceri i prostatës, kanceri i testikujve e të tjera.

Laboratori Avicena është institucion që ka tendencën ndaj avancimit të shëndetit dhe i mbështet gjithmonë eventet të këtij lloji. Për këtë qëllim, dr. Branko Jaglikovski, specialist për biokimi mjekësore nga Laboratori Avicena do t’ju përgjigjet pyetjeve më të shpeshta të lidhura me rëndësinë e analizave laboratorike në interes të shëndetit të mashkullit.

Çfarë është skriningu dhe pse janë të rëndësishme kontrollet e rëndësishme të gjakut?

Skriningu nënkupton aplikim të testeve laboratorike për detektim të hershëm të sëmundjeve, në momentet kur nuk janë të pranishme simptomat e sëmundjes.

Rëndësia për kontrolle të rregullta të gjakut duhet të kuptohet seriozisht dhe të vendoset në majë të listës së prioriteteve. Vetëm në atë mënyrë së bashku me ekzaminimin mjekësor mund të fitohet një pamje e qartë e shëndetit.

 Detektimi i hershëm i problemeve potenciale shëndetësore mundëson zgjidhje më të lehtë, më të shpejtë dhe më efikase të problemit, dhe në disa raste edhe shpëtim të jetës.

Cilat ekzaminime/analiza të obligueshme duhet t’i kryejë çdo burrë?

Nevoja e analizave laboratorike dhe dinamika/frekuenca e tyre varet nga më shumë faktorë si gjendja shëndetësor momentale, mosha, historia mjekësore e pacientit etj. Në pajtueshmëri me atë ndryshon edhe lloji i analizave që duhet të kryhen.

Analizat rutinë të gjakut dhe analizat e urinës janë vegla diagnostikuese themelore për pamje të shpejtë dhe të qartë të shëndetit mendor dhe rekomandohet që të kryhen të paktën 2 herë në vit. Devijimet patologjike të vlerave referente indikojnë kontrolle më të shpeshta dhe imponojnë nevojë për analiza shtesë.

Sëmundjet e sistemit kardiovaskular mbeten ende shkaku kryesor i vdekshmërisë, si në të gjithë botën, ashtu edhe tek ne. Hulumtimet tregojnë se tek meshkujt, ndryshe nga gratë, këto lloje sëmundjesh fillojnë më herët, dhe kur bëhet fjalë për ekzaminime parandaluese, numrat tregojnë se gratë 33% më pak mundësi që ta vizitojnë mjekun e tyre, ndryshe nga meshkujt.

Në Laboratorin Avicena janë të disponueshme të gjithë markerat për skrining të hershëm, përcaktimin e rrezikut për sëmundje kardiovaskulare ose ndjekje të terapisë tashmë të filluar. Përveç statusit rutinë të lipideve në gjak, me kontrollin e kolesterolit “të mirë” dhe “të keq”, ekzistojnë dhe markera që tregojnë statusin e yndyrave që nuk varet nga të ushqyerit dhe është i lidhur me predispozitat gjenetike të organizmit, si edhe markera që mund të parashikojnë zhvillim të ardhshëm të sëmundjeve kardiovaskulare, në kombinim me ekzaminimin klinik nga mjeku.

Sëmundjet malinje janë shkaku i dytë i vdekshmërisë në të gjithë botën, dhe kanceri i prostatës është një nga sëmundjet më të shpeshta malinje tek meshkujt. Duke filluar nga sot në Laboratorin Avicena është e disponueshme zbritje e analizës PSA gjatë të gjithë muajit nëntor. Rekomandimet janë se çdo burrë mbi 50 vjeç, duhet të kryejë skrining me ekzaminim dhe përcaktim të PSA në gjak. Ky kufi zvogëlohet në 45 ose në 40 vjeç nëse pacientët kanë rrezik të lartë, si për shembull nëse sëmundjen e ka ndonjë anëtar i afërt i familjes.

Në Laboratorin Avicena ekzistojnë teste laboratorike bashkëkohore, që në komplet me ekzaminimin klinik, mundësojnë skrining të hershëm të kancerit të prostatës, si edhe markera të tjerë tumoralë, që u shërbejnë mjekëve për vlerësim të gjendjes tek grupe të caktuara të pacientëve.

Sëmundjet seksualisht të transmetueshme janë grup i madh i sëmundjeve që i përfshijnë edhe meshkujt edhe gratë dhe është shumë e rëndësishme të njëjtat të jenë të mirënjohura dhe të zbuluara në kohë, që të mos kenë pasoja më serioze dhe për riprodhimin dhe për shëndetin e përgjithshëm të çdo individi.

Në Laboratorin Avicena kryhen teste shumë sensitive për sëmundjet seksualisht të transmetueshme, të llojeve të ndryshme, mostra, për detektimin e shkaktarëve të ndryshëm të sëmundjeve, tek pacientët me dhe pa simptoma të ndonjë sëmundjeje: klamidia, gonorreja, herpes gjenital, sifilis, lytha gjenitale – HPV, HIV-sida dhe shumë të tjera

Rezultati laboratorik i saktë dhe preciz ka rol vital në skriningun e sëmundjeve të ndryshme, në diagnozën e saktë, në vlerësimin e rrezikut, monitorimin e terapisë, parashikimin dhe shumë aspekte të tjera kur është e nevojshme marrja e vendimeve dhe zgjidhjeve të rëndësishme mjekësore

Për çdo pyetje dhe informacione plotësuese, na kontaktoni në numrin 02 3179 001 ose vizitoni laboratorët tanë.

Pjesëmarrësja në Maratonë Miljana Ristiq, ishte fituesja e Garës së Femrave Avicena për vitin e kaluar që mbahet në mënyrë tradicionale çdo vit në Shkup. Nga gjithsej 500 pjesëmarrëse e para drejt finishit arriti pikërisht ajo, e cila për vetëm 10 minuta dhe 34 sekonda e përfundoi garën. Me profesion është psikolog/psikoterapist, dhe hobi i saj është atletika, noti dhe çiklizmi.

Disiplina në të cilat garon:

Atletikë në 1500m, 3000m, 5000m, 10.000m, 10km, gjysmë-maratonë – 21 km, cross-country dhe atletikë malore.

Arritjet më të larta:

  • 1500m (Kupë për senior 01.08.2020) renditja në vendin e 1-rë
  • 3000m (Kupa e Maqedonisë për senior, Shkup 2020), renditja në vendin e 2-të
  • 10.000m (Kampionati shtetëror për 10.000m, Shkup 20.04.2018), renditja në vendin e 2-të
  • 0km (Shkupi vrapon 10km, Shkup 07.10.2018), renditja në vendin e 2-të
  • Gjysmë-maratonë – 21 km (Wizz Air Maratona e Shkupit, Shkup 2020), renditja në vendin e 1-rë
  • Gjysmë-maratonë – 21 km (Wizz Air Maratona e Shkupi, Shkup 2018), renditja në vendin e 1-rë
  • Gara e femrave Avicena 2018, 2km – renditja në vendin e 1-rë
  • Gara e femrave Avicena 2020, 3km – renditja në vendin e 1-rë
  • 5km Vrapo Be – Manastir 2019, renditja në vendin e 1-rë
  • 3000m dhe 1500m, Kampionati shtetëror i Maqedonisë), renditja në vendin e 1-rë

Na trego për pasionin tënd për atletikën (vrapin)

Thuajse të gjithë jetën time jam në sport. Dashuria dhe mund të them “opsesioni” me vrapin lindi që në vit të tretë në fakultet, kur në vendin tim të lindjes në Vranje vendosa që në mënyrë rekreative të bëj ushtrime dhe të vrapoj në stadiumin lokal. Takova një shokun tim të mirë dhe atlet shumëvjeçar që po përgatitej për maratonën “Vrapojmë drejt qëllimit” në Shkup dhe vendosa që t’i bashkohem në trajnim. Ai më nxiti dhe më inkurajoi që të regjistrohem me të dhe të filloj të përgatitem, që në atë moment dukej si “ide e çmendur”. U ktheva në Shkup dhe fillova të vrapoj disa herë në javë. Pjesërisht e përgatitur, e mbaj mend ditën kur shkova të garën time të parë e cila e ndryshoi jetën time në tërësi. Mbaj mend që kur arrita, asnjë gjë nuk ishte e qartë. Një numër i madh njerëzish rreth meje që bëjnë nxehje, tërheqje, përgatitje… Nuk mund të besoja se diçka e tillë ekziston, ishte e çuditshme për mua, isha e kënaqur. E mbaj mend çdo kilometër të vrapuar në atë garë. As vetë nuk e di se si e përfundova, por ajo që ndjeva deri atëherë nuk e kisha ndjerë asnjëherë në jetë. Ajo luftë nga kilometri në kilometër, luftë me kohën, zjarr dhe dëshirë që të arrish deri në fund, ta realizosh qëllimin edhe përveç dhimbjes së fuqishme që ndjen, vazhdon më tej, nuk i ndjen këmbët, por në kokë përsërit – edhe pak. Që nga ajo ditë filloi gjithçka. Atë ditë e njoha trajnerin tim të parë që më tërhoqi në këtë opsesion që nuk përfundon, që nga dita në ditë bëhet gjithnjë e më i fuqishëm. Që atë ditë lindi dashuria ime ndaj këtij sporti.

Atletika më bëri që të jem person më i fuqishëm. Mendërisht u bëra më e fuqishme, u bëra në një farë mënyre e pavarur, luftarake, e durueshme, këmbëngulëse për punët që i dua, me qëndrim që të mos dorëzohem. Çdo qëllim i ri është sfidë e re, për të cilën në asnjë moment në asnjë situatë të rëndë, pengesë, lëndim nuk tërhiqem. Vrapi u bë pjesë e imja. Fillova të trajnoj shumë më shumë, të investoj shumë më shumë në vrap, në trupin tim, në të ushqyerin dhe të gjithë atë që e bën një amator i përkushtuar mirë. Fillova të hyj në këtë sport shumë më seriozisht, këtu filluan edhe shumë trajnime më serioze dhe përgatitje për gara. Fillova të garoj, me çka e zhvillova shpirtin tim luftarak. Në mënyrë të ngadaltë por të sigurt fillova të hyj në sekretet e botës së atletikës. Që në vitin e parë të trajnimit, u bëra kampione shtetërore në cross-country në 6000m dhe nën 23 vjeç, kampione shtetërore në 3000m dhe 1500.m. Në vitin 2018 fitova vendin e dytë në kampionatin shtetëror për 10.000m. Në mënyrë të vazhdueshme renditem midis tre vajzave të para në “piedestal”. Për mua arritjet më të mëdha janë të dyja fitimet në Gjysmë-maratonën e Shkupit, si edhe koha më e mirë e vrapuar 1:26:30, në vitin 2020. Më vonë u bëra kampione shtetërore në cross-country për 8000m mbi 23 vjeç. U bëra përfaqësues maqedonas. E përfaqësoja vendin tonë në Kampionatin evropian në garën malore në Kamnik dhe në Shkup, në kampionatin Evropian ekipor, liga e tretë, Shkup, Kampionati Ballkanik në gjysmë – maratonë – Prishtinë, Kosovë, Kampionati Ballkanik në gjysmë – maratonë – Zagreb, Kroaci, Kampionati Evropian ekipor, liga e tretë, Qipro-Limasol. Si në çdo sport, ashtu edhe në këtë, mbretëresha e sporteve, ka suksese dhe dështime, por në rrugën drejt suksesit asnjë gjë nuk shkon aq lehtë. Është i nevojshëm fokus i plotë, përkushtim dhe durim! Ndodhin lëndime, zhgënjime, momente të vështira por më e rëndësishmja nga të gjitha është që të dish se si t’i tejkalosh pengesat, të jesh e duruar dhe të vazhdosh në realizimin e qëllimeve  të tua dhe të besosh në vetvete se mund t’ia dalësh! Motivimi dhe mbështetja që i keni përreth janë me të vërtetë të rëndësishme. Fuqinë më të madhe edhe në momentet e mira edhe në momentet e këqija që ndodhin në këtë sport aspak të lehtë e fitoj nga familja ime dhe nga miqtë e mi. Përveç atyre, për progresin tim fizik dhe mendor rol themelor ka trajneri im Dimitar Petrovski, pa të mbase nuk do të mund të kisha rezultate të tilla.

Për mua vrapi është lëvizës për shumë punë, thjesht diçka që më udhëheq përpara në jetë. Dita pa vrap për mua nuk është ditë. Çdo garë e re është sfidë e re, në të cilën kam vetëm një qëllim – që ta kaloj vetveten, që të avancoj dhe të bëhem person më i mirë.

Çfarë do të rekomandosh për pjesëmarrëset çfarë pajisje të marrin në Garën e Femrave Avicena?

Ndryshe nga disa evente të tjera të mëdha, për gara asnjëherë nuk zgjedh atletet dhe pantallonat e shkurtra më të bukura, por i vesh veshjet dhe pajisjet më të mira që i kam. Atletet përkatëse dhe të rehatshme janë më të rëndësishmet! Ato duhet të jenë të përshtatshme për stilin tuaj të vrapit dhe llojin e këmbës, t’ju ndihmojnë të vraponi në komoditet dhe pa lëndim.

Atletet e reja mund të bëjnë kallo, prandaj çelësi është që të mos vraponi me diçka që nuk e keni testuar në trajnimin para garës. Pa dallim nëse bëhet fjalë për atlete për trajnim apo për garë, është e rëndësishme që t’i vishni disa herë dhe të vraponi me to të paktën një gjatësi. Unë kam atlete të veçanta që i përdor për trajnime të lehta, të veçanta për intervale dhe atlete të veçanta për gara, që janë të provuara paraprakisht.

Më pas zgjidhni sytjena sportive të dizajnuara për vrap dhe aktivitete sportive dhe vishini ndonjë farë kohe në trajnime, që të jeni të sigurta që nuk do t’ju lerë gërvishtje ose që do t’ju shtrëngojnë, sepse e gjithë kjo mund t’ju shkaktojë parehati gjatë kohës së garës. Përzgjedhja e çorapeve është gjithashtu e rëndësishme.

Çorapet i mbrojnë thembrat nga kallo dhe e absorbojnë djersën. Disa preferojnë çorape më të holla dhe çorape më të trasha. Mbani çorape sintetike, dhe nëse keni çorape speciale për vrap, aq më mirë. Përsëri mos harroni që t’i vishni të paktën një herë përpara garës. Edhe një këshillë është që të zgjidhni pajisje të bëra nga pëlhura teknike, dhe jo pambuk, që do ta mënjanojë djersën dhe do ti mbajë veshjet të thata dhe të rehatshme.

Sipas teje, cili është ushqimi më i mirë që duhet të praktikohet para garave si Gara e Femrave Avicena?

Karburanti për muskujt tuaj është i një rëndësie vitale për performancat optimale të përgjithshme. Burimi kryesor i karburantit për muskujt janë karbohidratet, që depozitohen në muskujt dhe në mëlçi si glikogjen, që trupi i përdor për energji. Çdo atlet ka ritualet e tij dhe zakonet e tij para garës. Sepse çdo trup është i ndryshëm, me atë jo çdo ushqim përshtatet për secilin. Ajo që duhet ta mbajë mend çdo atlet është se nuk ka eksperimentim me ushqimin një ditë para garës.

Njëlloj edhe me veshjen, dhe atletet, ashtu është edhe me ushqimin, Është e rëndësishme që të jeni të sigurt që e keni marrë “karburantin” e duhur para garës, që do t’ju ndihmojë që ta jepni maksimumin tuaj. Unë praktikoj një deri dy javë para garës trupin ta “mbush” me të gjithë përbërësit e nevojshëm nutritivë, që do të mund të kontribuonin për një performancë më të mirë.

Në ditën e garës, zakonisht çohem 3 orë më herës që ta zgjoj trupin. Ha mëngjes dhe pi kafe 2 orë para  garës. Mëngjesi im zakonisht është një banane me gjalpë kikirikësh ose dy feta bukë me marmallatë, në varësi të garës dhe një kafe. Mund të hani vakt të madh rreth dy deri katër orë para garës dhe t’i lejoni trupit tuaj ta tretë ushqimin dhe nëse keni vakt më të vogël, atëherë është e mjaftueshme që të prisni 30 minuta deri dy orë para se të filloni të vraponi.

Herët në mëngjes, nëse zgjoheni dy orë para garës, opsion i mirë për vakt janë thekoni i tërshërës, tost me fara të plota dhe marmallatë, musli, maffin ose smoothie. Për ushqime që vogla që do t’jua zmadhojnë energjinë para garës, fokusohuni në vakte të vogla me karbohidrate, që kanë indeks të lartë glikemie, sepse ato treten dhe absorbohen më shpejt. Është shumë i rëndësishëm hidratimi para garës gjatë garës dhe pas garës, veçanërisht nëse gara është në periudhë kur temperaturat janë të larta. Hidratohuni mirë!

Gara e Femrave Avicena është garë e shpejtë dhe e shkurtër, dhe nuk do të rekomandojë ndonjë vakt të vëllimshëm para garës, mjafton që të konsumohet ndonjë ushqim i vogël që i plotëson nevojat me karbohidrate dhe ndonjë frutë të thatë.

Shkurt për pjesëmarrjen jote në Garën e Femrave Avicena dhe a e rekomandon atë?

Deri tani kam marrë pjesë dy herë në Garën e Femrave Avicena. Pjesëmarrje ime e parë ishte në vitin 2018, kur fitova vendin e parë. Ajo garë më la një përshtypje të veçantë. Përveç konkurrencës së mirë, isha e impresionuar me numrin e vajzave që morën pjesë në të. Pas kësaj përvoje, gëzohesha për garën e ardhshme të femrave në vitin 2019, por për fat të keq, për shkak të një lëndimi më duhej që të mungoja. Por më vonë erdhi edhe gara e vitit 2020, që me të vërtetë e prisja me padurim. Atëherë e mbrojta titullin, respektivisht e fitova përsëri vendin e parë.

Mund të them se kjo garë me të vërtetë dallohet nga të gjitha garat e tjera. Vepron në mënyrë motivuese për çdo vajzë që të bëhet aktive, të merret me sport dhe të kujdeset për shëndetin e saj. Atmosfera është më të vërtetë e veçantë, dhe mbështetja nga të gjitha pjesëmarrëset është e madhe.

Sinqerisht e rekomandoj dhe dua që t’i inkurajoj të gjitha vajzat që regjistrohen, të vijnë dhe të binden  në atë pse Gara e Femrave Avicena është e veçantë!