Kategori: Uncategorized

Çdo vit, Organizata botërore shëndetësore (OBSH) e shënon datën 28-të korrik si Ditën botërore të hepatiti me qëllim që ta rrisë ndërgjegjësimin për rëndësinë e hepatiteve virusale, veçanërisht të hepatitit B dhe C.

Çfarë është dita botërore e hepatitit?

Dita botërore e hepatitit (WHD) mbahet çdo vit më datën 28 korrik, duke e bashkuar botën me qëllim ndërgjegjësimin dhe avancimin e masave parandaluese për mbrojtje nga virusi, për përmirësim të masave diagnostikuese, vaksinim universal, si edhe përmirësimin e trajtimit për të gjithë të prekurit. Në vitin 2021 kjo ditë shënohet nën moton “Hepatiti nuk mund të presë”. Në ditën botërore të hepatitit, bëhet thirrje për ndërgjegjësim për ekzistimin e virusit në të gjithë botën, me qëllim që të ndërmerret aksion, sepse hepatiti nuk mund të presë.

Lloje të hepatitit

Hepatiti virusal paraqet inflamacion akut ose kronik të mëlçisë të shkaktuar nga pesë viruse të hepatitit: А, B, C, D dhe E, që dallohen sipas mënyrës së transmetimit, popullatës që preket më shpesh dhe sipas rezultatit të sëmundjes.

Hepatiti А është sëmundje infektive akute e mëlçisë e shkaktuar nga virusi i hepatitit A (HAV) që transmetohet nëpërmjet rrugës fekalo-orale. Më shpesh kalon në mënyrë asimptomatike ose ka simptomatologji të lehtë, veçanërisht tek fëmijë nën moshën pesëvjeçare, dhe serioziteti i sëmundjes zmadhohet me moshën. Hepatiti A nuk shkakton sëmundje kronike të mëlçisë dhe ka shkallë të ulët  të vdekshmërisë (0 ,1-0,3%). Hepatiti A mund të parandalohet nëpërmjet përmirësimit të kushteve sanitare – higjienike, nëpërmjet sigurimit të ushqimit dhe ujit të pijshëm të sigurt dhe me vaksinim. Është e disponueshme edhe vaksinë efikase. Kalimi i sëmundjes krijon imunitet të përhershëm.

Hepatiti B është sëmundje e mëlçisë, që është rezultat i infektimit me virusin e hepatitit B (HBV). Mund të transmetohet nëpërmjet kontaktit me gjak të infektuar dhe lëngje të tjera trupore, nëpërmjet injektimit të drogës, përdorimit të pajisjeve mjekësore të pasterilizuara dhe nëpërmjet kontaktit seksual të pambrojtur.

Nëna e infektuar mund t’ia transmetojë infeksionin fëmijës së saj gjatë kohës së lindjes. Simptomat mund të variojnë në masë të madhe, dhe shumë prej atyre që janë të infektuar nuk zhvillojnë asnjëherë simptoma.

Janë të disponueshme vaksina efikase që ofrojnë nivel të lartë të mbrojtje dhe paraqesin mënyrën më efektive për parandalimin e hepatitit B. OBSH rekomandon të gjitha foshnjat e porsalindura të fitojnë vaksinë kundër hepatit B sa më shpejt të jetë e mundur pas lindjes, ku më vonë pasojnë 2 – 3 doza shtesë. Në shumë pjesë të botës, programet gjerësisht të përhapura për vaksinimin e foshnjave që ushqehen me gji çuan në një rënie dramatike të rasteve të reja me hepatit B.

Hepatiti C përhapet nëpërmjet kontaktit me gjak të personit të infektuar. Infeksioni mund të lindë nëpërmjet injektimit të drogës, përdorimit të pajisjeve mjekësore të pasterilizuara dhe procedura të tjera mjekësore. Transmetimi i hepatitit C nga nëna tek foshnja është gjithashtu i mundshëm. Hepatiti C mund të shkaktojë infeksione akute dhe kronike, por shumica e njerëzve që janë të infektuar zhvillojnë infeksion kronik. Një numër i konsiderueshëm i atyre që janë të infektuar kronikë do të zhvillojnë cirrozë të mëlçisë ose kancer të mëlçisë. Me trajtimet e reja, mbi 90% e njerëzve me hepatit C mund të shërohet në afat prej 2-3 muajsh, me çka zvogëlohet rreziku nga vdekja nga kanceri i mëlçisë dhe nga cirroza. Për momentin nuk ka vaksinë për hepatitin C, dhe hulumtimet në këtë fushë janë në vijim.

Hepatiti D transmetohet nëpërmjet kontaktit me gjak të infektuar. Nga hepatiti D mund të infektohen vetëm personat që tashmë janë infektuar me virusin e hepatitit B. Njerëzit që nuk janë të infektuar me hepatitin B mund ta parandalojnë infektimin me hepatitin D, me vaksinimin kundër hepatitit B.

Hepatiti Е paraqet infeksion fekal-oral si edhe hepatiti A. Dhe përhapet kryesisht nëpërmjet ujit të kontaminuar për konsum. Hepatiti E zakonisht kalon për 4-6 javë, dhe prandaj nuk ka trajtim specifik. Megjithatë, gratë shtatzëna të infektuara me hepatitin E kanë rrezik të konsiderueshëm për vdekshmëri nga ky infeksion. Edhe pse hepatiti E është gjerësisht i shpërndarë në botë, numri i infeksioneve është më i lartë në Azinë lindore dhe atë jugore. Përmirësimi i kushteve sanitare – higjienike dhe siguria e ushqimit mund të ndihmojnë në parandalimin e rasteve të reja të hepatitit E. Ekziston vaksinë për parandalimin e hepatitit E të licencuar në Kinë, por ende nuk është e disponueshme në vend tjetër.

Në Laboratorin Avicena janë të disponueshme teste ultrasensitive dhe specifike për lloje të ndryshme  të hepatitit, që përpunohen në instrument më bashkëkohor, komplet të automatizuar nga prodhuesi Siemens Healthineers.

Të gjitha analizat me çmimet përkatëse, mund t’i shikoni në këtë link.

Fruktoza është sheqer që gjendet në mënyrë natyrore në fruta, në lëngjet e frutave, në mjaltë dhe në perime të caktuara. Fruktoza është gjithashtu komponentë kryesore e sheqerit të zakonshëm të bardhë kristalor (që përdoret në mënyrë të përditshme në ushqime). Përveç asaj, shurupi i misrit, që përdoret për ëmbëlsimin e ushqimit të përpunuar dhe pijeve, ka përmbajtje të lartë fruktoze.

Kur sistemi digjestiv nuk e absorbon fruktozën në mënyrë të rregullt, ajo mund të shkaktojë simptoma të intolerancës ndaj fruktozës.

Intoleranca e trashëguar e fruktozës

Intoleranca e trashëguar ndaj fruktozës është çrregullim gjenetik. Nëse organizmit i mungojnë proteinat ose enzimat e nevojshme të rëndësishme për shpërbërjen e fruktozës, bëhet fjalë për intolerancë ndaj fruktozës. Ajo do të thotë se organizmi nuk mund ta përpunojë fruktozën që gjendet në shumë përbërës të ndryshëm ushqimorë.

Kjo lloj intolerance ndaj fruktozës ndodh kur enzima aldolaza B është jofunksionale. Kjo enzimë gjendet në mëlçi dhe ndihmon që të shndërrohet fruktoza në energji të dobishme. Ekziston 25% shanse të një person i caktuar të zhvillojë intolerancë të trashëguar ndaj fruktozës nëse të dy prindërit kanë gjen që shkakton enzimë jofunksionale aldolazë B.

Nëse personi me intolerancë ndaj fruktozës ha ushqim që përmban fruktozë ose sakarozë, trupi nuk mund ta shëndërrojë sheqerin në glukozë, dhe ai akumulohet në organizëm dhe mund të shkaktojë dëmtime të mëlçisë dhe veshkave.

Shumica e njerëzve me këtë formë të trashëguar të intolerancës ndaj fruktozës fillojnë të shfaqin shenja që në moshën më të re. Foshnjat që ushqehen me gji shpesh kanë simptoma të intolerancës menjëherë pasi fillojnë të konsumojnë ushqim që përmban fruktozë. Një pjesë e simptomave tek këta fëmijë janë: zverdhje, ngadalësim në rritje, vjellje, fryrje, nauze, dhimbje në stomak, zmadhim të fruktozës në urinë dhe në gjak etj.

Intoleranca e trashëguar e fruktozës mund të jetë serioze, nëse nuk detektohet në kohë, sepse mund të çojë në dëmtim të veshkave dhe mëlçisë.

Ekziston intolerancë ndaj fruktozës, e njohur si keqabsorbim i fruktozës. Kjo gjendje nuk është e shkaktuar nga mungesa e enzimës. Qelizat në zorrët thjesht nuk mund të shpërbëjnë fruktozën në ushqimin që konsumohet.

Organizmi ynë ka kufizim sa fruktozë mund të konsumojmë dhe të përpunojmë. Ky kufi është individual tek çdo njeri. Mbi aftësinë e trupit tonë që të absorbojë fruktozë, gjithashtu mund të ndikojnë sëmundje të caktuara si: celiakia, sëmundja e Kronit, inflamacion dhe gastroenteritis, stres, përdorim i antibiotikëve etj.

Keqabsorbimi i fruktozës zhvillohet tek të moshuarit. Ky është një nga dallimet ndërmjet të dyja llojeve të intolerancës ndaj fruktozës.

Simptomat e këtij lloji të intolerancës janë nga fruktoza që nuk është e përpunuar në tërësi. Ajo fermenton në pjesën e poshtme të zorrëve dhe ndjehen simptoma të ngjashme me simptomat e zorrës së trashë nervoze, kur konsumohet ushqim me shumë fruktozë siç janë: fryrje, gazra, dhimbje në stomak, diarre etj.

Personat me intolerancë ndaj fruktozës duhet ta kufizojnë konsumin e ushqimit me përmbajtje të artë të fruktozës, siç janë:

•           lëngje frutash

•           fruta me përmbajtje të lartë të fruktozës (mollë, rrush, bostan)

•           perime me përmbajtje të lartë të fruktozës (asparagus, bizele, domate, kungulleshka, presh)

•           ëmbëlsues (shurup agave, shurup maple, majltë, sheqer kokosi, shurup misri me përmbajtje të lartë fruktoze etj.)

Disa përbërës ushqimorë që kanë përmbajtje më të ulët të fruktozës – siç janë agrumet, bananet, boronicat, luleshtrydhet, karotat, avokado, mashurkat dhe sallata jeshile – mund të tolerohen, kur konsumohen në sasi të kufizuara.

Në Laboratorin Avicena është i disponueshëm test molekular për detektimin e intolerancës gjenetike ndaj fruktozës. Testi kryhen detektim të mutacioneve të gjeneve, përgjegjëse për deficitin e enzimës Aldolazë B, që merr pjesë në metabolizmin e fruktozës, sakarozë dhe sorbitol.

Mostra: gjak i plotë

Koha e lëshimit të rezultatit: 2 ditë

Konsultohuni gjithmonë me mjekun tuaj në lidhje me simptomat dhe me gjendjen tuaj shëndetësore.

CommonPass mundëson dokumentimin e statusit tuaj COVID-19 me qëllim që të mund të udhëtoni në vende të tjera dhe t’u përgjigjeni kërkesave të kalimeve kufitare të shteteve tjera, por duke ruajtur privatësinë tuaj.

Me CommonPass në mënyrë të thjeshtë mund t’i shkarkoni rezultatet e testit të COVID-19 (së shpejti edhe çertifikatat e vaksinimeve), dhe të tregoni statusin tuaj shëndetësor në hyrje të një shteti tjetër pa zbuluar informacione të tjera për shëndetin personal.

Çertifikata CommonPass është dëshmi digjitale se një person:

• është i vaksinuar kundër COVID-19, ose
• ka rezultat negativ nga një test i kryer

Çertifikata CommonPass është:

• në formë digjitale dhe/ose formë të shtypur
• me kod QR
• falas
• në gjuhën angleze
• mënyrë e sigurt

CommonPass është dizajnuar që të mbrojë privatësinë e të dhënave dhe t’i plotësojë kushtet e Rregulloreve për privatësi të të dhënave duke iu përmbajtur parimeve vijuese të privatësisë:

-Të dhënat ruhen ose shpërndahen vetëm duke konfirmuar pëlqimin paraprakisht.

-Përdoret sasi minimale e të dhënave personale për çfarëdo lloj procedure.

-Të dhënat personale shëndetësore ruhen vetëm tek burimi i të dhënave ose tek telefoni i përdoruesit.

-Të dhënat ruhen vetëm deri në atë masë sa është e domosdoshme dhe asnjëherë nuk përdoren për ndonjë qëllim tjetër.

Momentalisht, rezultatet e testeve të COVID-19 shpeshherë prezentohen në letër të shtypur ose fotografi nga laboratorë të panjohur, të shkruara në gjuhë të huaja për ata që i verifikojnë. Nuk ka ndonjë format standard ose sistem çertifikimi të rezultateve laboratorike. Përveç kësaj, evidentimi i vaksinimit në përgjithësi bëhet me kartela të letrës që munden lehtë të falsifikohen. Pasi që vendet në përgjithësi po punojnë në zbutjen e kufizimeve nëpër kalimet kufitare dhe zbutjen e kërkesave për karantinim, u duhet model më i sigurt për verifikimin e statusit shëndetësor të udhëtarëve që vijnë. The Commons Project Foundation dhe Forumi Ekonomik Botëror po bashkëpunojnë për të krijuar një rrjet global të ofruesve të testimeve, ofruesve të vaksinave dhe regjistre të shëndetit publik, si pjesë e përpjekjeve që të bëhet lidhja e botës në mënyrë të sigurt.

Përmbajtja është marrë nga https://commonpass.mk/mk

1. Bëni testin COVID-19 në një Avicena

• Zgjidhni laborator që është në pajtueshmëri dhe e ndjek standardin CommonPass
• Ruajeni njoftimin për rezultatin e fituar nga testimi.

2. Shkarkoni aplikacionin CommonPass në celularin tuaj

3. Kushtet e përdorimit

Kliko “Pranoj” për të vazhduar më tutje. Nëse zgjedhet opsioni “Nuk pajtohem” nuk mund të krijohet CommonPass.

4. Inico krijim të Çertifikatës CommonPass

Pas pranimit të kushteve të përdorimit, aplikacioni të dërgon në bllokun Shtëpi (Home screen). Prej këtu, mund të krijosh një çertifikatë të re CommonPass ose t’i përdorësh çertifikatat ekzistuese.

• Për të filluar procesin e krijimit të çertifikatës CommonPass, zgjidhni ikonën me shenjën “+” (këndi djathtas lart).
• Ikonat në pjesën e poshtme të ekranit i shfaqin çertifikatat sipat tipit

5. Zgjidhni arsye për CommonPass

Në pyetjen “Pse keni nevojë për Çertifikatë CommonPass?”, ju duhet të zgjidhni opsionin varësisht nga nevoja (p.sh., opsioni fluturim ajror).

6. Shkarkoni rezultatet e testit të marra në Avicena

Skenoni kodin QR nga rezultatet e testit

7. CommonPass juaj u krijua me sukses!

Nëse testi juaj COVID-19 është negativ, krijohet Çertifikata Digjitale CommonPass.

8. Krijo Çertifikata Digjitale CommonPass për të gjithë familjen

Aplikacioni mobil ka mundësi për të krijuar çertifikata digjitale për më shumë persona.

Shembull i një rezultati nga një test COVID-19 i kryer në laborator:

Infeksioni me klamidia është i shkaktuar nga bakteri patogjen Chlamydia trachomatis, që shkakton infeksione të traktit urogjenital, sytë dhe kyçet tek të moshuarit, si edhe infeksione tek foshnjat e porsalindura.

Sëmundja më shpesh transmetohet në mënyrë seksuale. Një person mund të infektohet kur bakteret vijnë në kontakt me membranat e mukozës së gojës, grykës, anusit, uretrës ose mukozën e vaginës. Infeksioni me klamidia – Chlamydia trachomatis është një nga sëmundjet seksualisht të transmetueshme më shpesh të diagnostikuara në botë.

Vlerësohet se përafërsisht 700 milionë njerëz janë të infektuar me klaimida,  përafërsisht 50 milionë të infektuar të rinj në vit. Norma e infektimit është më e lartë tek njerëz nën moshën 25-vjeçare.

Simptoma të infeksionit me klamidia

Simptomat e infeksionit me klamidia mund të jenë të lehta se të rënda, ndërsa tek disa njerëz janë tërësisht të papranishme. Prania e infeksionit asimptomatik çon në transmetim të infeksionit nga një person tek person tjetër para se të diagnostikohet. Infeksionit kronik mund të çojë në komplikime serioze dhe infeksion të organeve të legenit tek gratë, si edhe pamundësi për t’u mbetur shtatzënë  dhe  sterilitet.

Tek burrat, bakteri  kryesisht jeton në qelizat e uretrës (traktit urinar), prostatës dhe vezikulat seminale, duke shkaktuar uretritis, epididimitis dhe prostatitis. Infeksionet me klamidia tek burrat janë shpesh asimptomatike, por ka studime që tregojnë se shkaktojnë infertilitet sekondar.

Tek gratë, bakteri kryesisht jeton në grykën e mitrës, ose në tubat fallopiane, duke shkaktuar inflamacion të këtyre organeve. Simptomat tek gratë përfshijnë sekret vaginal mukoze-purulente (me qelb), urinim të vështirësuar, marrëdhënie seksuale të pakëndshme dhe me dhimbje, gjakderdhje vaginale, dhimbje në pjesët e poshtme të abdomenit. Duke i zgjeruar deri në grykën e mitrës, bakteri mund të arrijë deri në tubat fallopiane dhe të shkaktojë mbyllje të kanaleve që mund të manifestohet me shtatzëni të rrezikshme ose infertilitet. Përveç asaj, ekziston lidhje e qartë ndërmjet infeksioneve me klamidia gjatë kohës së tremujorit të parë të shtatzënisë dhe abortet e hershme.

Si të arrijmë në diagnostikim preciz për parandalimin në kohë të përhapjes së infeksionit?

1.         Test për detektim të C. Trachmatis me imunofluoreshencë direkte

Test shumë specifik dhe i ndjeshëm në detektimin rutinë të klamidias, që përpunohet nga mostra gjenito – urinare dhe bris (mostër) nga konjuktivi.

2.         Teste serologjike për antitrupat ndaj C. trachmatis

Testet serologjike për antitrupa ndaj klamidias, tregojnë për përgjigje imunitare të organizimit, gjatë infeksionit akut ose infeksionit të kaluar.

3.         Metodë molekulare PCR  e detektimit të C. trachmatis

Testet molekulare janë teste shumë specifike dhe teste shumë të ndjeshme për detektimin e materialit gjenetik  (ADN) të vetë mikroorganizmit, ku rezultati fitohet për vetëm 2 orë.

Në Laboratorin Avicena është i disponueshëm test i ri molekular, CE-IVD i certifikuar dhe superior sipas ndjeshmërisë dhe specifikës.

Konsultohuni me mjekun / gjinekologun tuaj në lidhje me gjendjen tuaj shëndetësore.

Bisedë me dr. Branko Jaglikovski për analizat më të shpeshta laboratorike në kohën e pandemisë me COVID-19

Cilat janë analizat më të shpeshta laboratorike për të cilat qytetarët vijnë në Laboratorin Avicena?

Nga fillimi i pandemisë deri më sot, ashtu siç ndryshonte pamja në botë edhe tek ne, ashtu ndryshonin edhe kërkesat e pacientëve dhe mjekëve, në lidhje me analizat laboratorike. Që prej vetë fillimit të pandemisë në Laboratorin Avicena përpunohen teste molekulare PCR, që ende janë aktuale dhe përpunohen në mënyrë të përditshme. Në vijim të këtyre testeve, mjekëve dhe pacientëve u janë të nevojshme dhe i kërkojnë testet për përqendrimin e antitrupave në gjak për pacientë që e dinë (ose nuk e dinë) që kanë qenë në kontakt me virusin. Çdo ditë përpunohen një gamë e gjerë e analizave biokimike dhe imunologjike që shërbejnë për ndjekjen e gjendjes së pacientëve me COVID-19. 

Edhe pse pandemia me COVID-19 po zgjat, sigurisht këtu janë edhe të gjithë pacientët e tjerë, që e vizitojnë laboratorin tonë për çdo gjendje tjetër, që nuk është e lidhur me SARS-CoV-2. Të mos i harrojmë pacientët që kanë sëmundje të ndryshme kronike jo të ngjitshme dhe të cilët kanë nevojë që ta ndjekin gjendjen e tyre. Më pas, këtu janë të gjitha analizat rutinë dhe analizat specifike për fëmijë dhe të rritur, gra shtatzëna, të gjitha llojet e analizave mikrobiologjike, diagnostikë tjetër molekulare etj.

Pacientët pozitivë me COVID-19 a mund të vijnë në laborator për analiza të tjera laboratorike?

Po. Pacientët pozitivë ndaj virusit që kanë nevojë për të bërë analiza të tjera laboratorike, është e nevojshme që të prenotojnë termin në numrat e telefonit:  071/278-529; 078/218-731; 071/269-623 dhe 072/319-850. 

Pranimi i pacientëve kryhet në hapësirën e re, të veçantë, të destinuar për marrjen e mostrave për teste dhe analizat e tjera laboratorike për pacientë me COVID-19.

Ekziston edhe mundësia që ekipet tona mobile të marrin material për analizë në kushte shtëpiake.

Të gjithë pacientët që kanë nevojë për analiza laboratorike që nuk janë të lidhura me COVID-19, pranohen nëpërmjet hyrjes kryesore në laborator. Prej jo shumë kohë më parë, u zgjerua edhe kapaciteti për pranim të një numri më të madh të pacientëve dhe për momentin kemi në dispozicion 9 hapësira për marrjen e materialeve për analizë, vetëm në laboratorin në Taftalixhe. Me këtë zvogëlohet koha e pritjes, duke e pasur parasysh faktin se në këto kushte, numri i personave që presin për shërbimin në hapësirë të mbyllur duhet të kufizohet.

Cilat analiza të tjera laboratorike janë të nevojshme tek pacientët me COVID-19 dhe çfarë na thonë ato?

Ndjekja biokimike e pacientëve me COVID-19 me ndihmë të testeve laboratorike është kyçe për vlerësimin e seriozitetit dhe progresionin e sëmundjes, si edhe për ndjekjen e trajtimit. Teste të caktuara laboratorike janë të lidhura me progresionin e papërshtatshëm të COVID-19 dhe japin informacione të rëndësishme parashikuese. Zakonisht, është e nevojshme që të bëhet paleta themelore e analizave laboratorike, që na japin pamje në gjendjen e përgjithshme të organizmit, na drejtojnë nëse bëhet fjalë për infeksion bakterial apo viral, por edhe japin informacion për nivelin e peshës së sëmundjes dhe parashikimin eventual në cilin drejtim lëviz sëmundja, me qëllim që mjekët të intervenojnë në kohë.

Më shpesh, pacientëve ju kryhet analizë e përgjithshme gjaku me sedimentim, markera të inflamacionit (CRP, D-Dimerë, Feritinë), analiza për enzima të caktuara dhe analiza që tregojnë për funksionin e mëlçisë, veshkave, muskulit të zemrës etj. (АSAT, ALAT, LDH, CK-MB, Troponinë).

Ekzistojnë edhe analiza specifike siç është Interleukinë-6, që jep informacion për nivelin e përgjigjes imunitare dhe është parashikues i të ashtuquajturës “Stuhia e citokinave”, që në thelbësi paraqet përgjigje imunitare të tejmasë të organizmit dhe është shkaku për një numër të madh rezultatesh të papërshtatshme. Me ndjekjen e këtij parametri, mund të ndiqet kur gjendja tek pacienti përkeqësohet dhe të ndërmerret trajtimi i përshtatshëm në kohë.

Tek pacientët që janë të sëmurë nga COVID-19 ose që janë shëruar, shpesh përmenden D-dimerët si analizë. Çfarë është e rëndësishme që të dimë për D-dimerët?

Ngurtësimi (koagulimi) i gjakut paraqet mekanizëm natyror dhe mbrojtës të organizmit nga gjakderdhja. Kur ekziston dëmtimi i murrit të enëve të gjakut, lind ngjitja e pllakëzave të gjakut (trombocitet), fibrinë (rrjetë nga nyje fibrine) dhe aktivizim të shumë mekanizmave, qëllimi përfundimtar i të cilave është të krijohet “kapak” që do ta ndalojë gjakderdhjen.

D-dimerët paraqesin fragmente, pjesë nga degradimi i fibrinës dhe detektim të niveleve të zmadhuara janë shenjë se aktivizohet sistemi për koagulim (mbase edhe e tejmasë).

Nivele normale të D-dimereve tek persona të rritur të shëndetshëm janë 0,5 mg/L FEU.

Nivelet e zmadhuara të D-dimereve tek pacientët me COVID-19 më shpesh është shenjë se ekziston rrezik për formimin e trombëve, që mund të shpërndahen me  qarkullimin e gjakut dhe të shkaktojnë bllokim të ndonjë ene gjaku. Prandaj, pas shqyrtimit të kryer nga mjeku-specialist duhet të jepet terapi e përshtatshme dhe të trajtohet kjo gjendje.

Është shumë e rëndësishme që të theksohet se testime të ndryshme laboratorike mund të përdorin metoda të ndryshme, instrumente, teknologji të ndryshme, dhe prandaj mund të ketë vlera të ndryshme referente dhe teste për përcaktimin e D-dimereve dhe prandaj nuk duhet të kryhet krahasimi i rezultateve nga teste të ndryshme laboratorike dhe të bëhet kujdes në të cilat evidenca është shprehur vlera.

Pse janë të rëndësishme testet për antitrupat e COVID-19?

Kombinimi i të dyja llojeve të testeve (me mostër– PCR dhe antitrupa) jep pamje të plotë dhe pamje reale për ndodhitë në organizmin e njeriut, kështu që testet imunologjike dhe molekulare janë të kompletuara dhe plotësohen njëra me tjetrën. Nëse me testet molekulare kryhet detektim i pranisë së vetë virusit ose madje edhe vetëm sekuenca e ARN-së së virusit, me ndihmë të matjes së përqendrimit të antitrupave, fitohet shqyrtim mbi atë nëse organizmi ka qenë në kontakt me virusin dhe se si është përgjigja imunologjike e organizmit në luftën me këtë virus.

Testet imunologjike që punohen në Laboratorin Avicena janë “JANË”- të certifikuara dhe punohen në analizues imunologjik tërësisht automatik i prodhuesit Siemens Healthineers.

Testet kanë ndjeshmëri (senzitivitet) klinik dhe specifikë jashtëzakonisht të lartë. 

Ajo që është e një rëndësie të jashtëzakonshme që të përmendet është se vetëm në Laboratorin Avicena punohen teste për matjen e përqendrimit të antitrupave IgG të ashtuquajtur neutralizues ndaj COVID-19 të prodhuesit Siemens – si gjenerata më e re e testeve të këtij lloji.

COVID-19 zakonisht stimulon përgjigje imunologjike me krijimin e shumë antitrupave që veprojnë si ushtri që të ndihmojnë në luftën kundër virusit – megjithatë, vetëm një nëngrup i vogël i atyre antitrupave janë të afta për neutralizimin, domethënë, një numër i vogël i këtyre antitrupave mund ta bllokojnë virusin dhe në atë mënyrë të parandalojnë që të infektohen qeliza shtesë. 

Testi IgG për antitrupa i kompanisë Siemens Healthineers, i mat në mënyrë të dëshmuar pikërisht antitrupat neutralizuese dhe jep informacion për përqendrimin e tyre të saktë.

Në fund, dëshiroj të theksoj se është shumë e rëndësishme që pacientët të jenë në komunikim të vazhdueshëm me mjekun e tyre dhe t’i respektojnë të gjitha rekomandimet dhe udhëzimet e mjekëve.

Të kujdesen për shëndetin e tyre, t’i bëjnë ekzaminimet dhe kontrollet e nevojshme dhe ta ruajnë shëndetin e tyre dhe shëndetin e më të afërmve.

Përgatitja e fëmijëve për analiza laboratorike mund të jetë një sfidë e vërtetë. Mundohuni që t’i shpjegoni në mënyrë të qetë dhe të kuptueshme fazat nëpër të cilat do të kalojë fëmija, duke i dhënë besim për praninë tuaj, si prind përkrah tij gjatë të gjithë procesit.

Në vijim lexoni disa këshilla që mund t’ju ndihmojnë që ta përgatisni fëmijën tuaj për vizitë në laborator.

JINI TË INFORMUAR

Para se të vini në laborator, informohuni për gjithçka që do të mund t’ju shkaktojë shqetësim ose për atë çka nuk e keni mjaft  të qartë. Me këtë, ju do të jeni të qetë. Nëse ju vetë jenë të shqetësuar, ka shumë gjasa që edhe fëmija juaj të shqetësohet.

VENDOSNI PRITSHMËRI REALE

Një nga gjerat më të mira është që t’i thoni fëmijës se çfarë do të ndodhë me të vërtetë. Në vend që t’i thoni se marrja e gjakut nga gishti ose nga vena nuk do të dhembë aspak, nëse mosha e fëmijës është e përshtatshme, provoni t’i shpjegoni fëmijës se marrja e mostrës zgjat shumë shkurt, dhimbja minimale kalon menjëherë dhe se gjatë të gjithë kohës do të jeni me të. Para se të hyni në hapësirë, bisedoni për atë se kë do të shohë fëmijë (disa njerëz me uniformë) dhe çfarë do të bëjnë ata, që fëmija të ketë pritshmëri reale.

Nëse konsideroni se është e nevojshme, premtoni për ndonjë aktivitet të përbashkët zbavitës që mund ta bëni pas vizitës së laboratorit. Kështu, fëmija do të dijë çfarë të presë, dhe mendimi për aktivitetin, shpërblimin ose inkurajimi do ta detyrojë që të dojë të bashkëpunojë me personelin mjekësor.

Pas marrjes së mostrës, mburreni lirisht për sjelljen e tij.

PLANIFIKONI KOHËN E VIZITËS

Planifikoni vizitën kur fëmija juaj nuk është i lodhur dhe i uritur. Nëse është e nevojshme që të bëhet test në gjendje urie, bëjeni atë si gjënë e parë atë ditë, dhe merrni me vete ndonjë ushqim të lehtë që do t’ia ofroni pas marrjes së mostrës.

BISEDONI ME FËMIJËN TUAJ

Ju e njihni fëmijën tuaj më mirë nga të gjithë. Bisedoni me të para se të vini në laborator. Shpikni ndonjë lojë në të cilën do të garoni se kush do të qëndrojë i urtë sa më gjatë. Mësojeni fëmijën që të marrë frymë thellë deri sa të numërojë deri në 3 dhe pastaj ta lëshojë frymën. Ushtrimet me frymëmarrje do ta ndihmojnë fëmijën të ketë vetë kontroll mbi trupin e tij.

TËRHIQJANI VËMENDJEN

Gjatë kohës së marrjes së gjakut, më mirë është që mendimet dhe sytë të mos jenë të drejtuara drejt shiringës ose agës. Keni parasysh ndonjë fokusim alternativ, siç është shikimi i ndonjë libri interesant që ju e keni sjellë ose këndimi i këngës së preferuar. Merrni ndonjë lodër nga mjedisi përreth ose i ofroni që të shohë tek filmi vizatimor.

Edhe si tek të rriturit, po ashtu edhe tek fëmijët, regjimi i ushqimit 24 orë para vizitës së laboratorit është e një rëndësie thelbësore. Më shumicën e ekzaminimeve laboratorike të gjakut është e domosdoshme përgatitje që nënkupton marrjen e mostrës (me stomakun bosh) në mëngjes, 12 orë pas vaktit të fundit. Kjo është e domosdoshme sepse konsumimi i ushqimit në periudhën para marrjes së gjakut çon në rritjen e parametrave të caktuar biokimikë.

Një ditë para analizave laboratorike:

► Duhet të konsumohet ushqim i lehtë (më mirë ushqim i zierë, jo i fërguar);

► Ushqimi që mos jetë i mbingarkuar me yndyra dhe sheqerna;

► Vakti i fundit të mos jetë i vëllimshëm dhe jo më vonë se ora 19;

Fëmijët shpesh janë shumë energjikë dhe plot me jetë, dhe një pjesë e tyre merren edhe me sporte të caktuara. Megjithatë, rekomandohet që të anashkalohen sporte intensive një ditë para vizitës së laboratorit, sepse aktiviteti mund të ndikojë në rezultatet e enzimave individuale.

Në periudhën e dimrit, kur janë të shpeshta edhe ftohjet sezonale dhe gripi, në periudhën e pandemisë me COVID-19, shumë njerëz mundohen ta gjejnë përgjigjen e pyetjes – cilat janë simptomat kyçe nëpërmjet të cilave mund të bëhet dallim ndërmjet këtyre sëmundjeve?

COVID-19, gripi dhe ftohjet ndajnë një numër të madh karakteristikash dhe spektër të gjerë të simptomave të ngjashme ose të njëjta që e vështirësojnë diferencimin në fillimin e sëmundjes.

Për trajtim të përshtatshëm të çdo sëmundje respiratorë, gjithmonë është shumë e rëndësishme të dihet shkaktari i vërtetë i sëmundjes, me qëllim që të veprohet në kohë dhe në mënyrë të duhur ndaj shkaktarit përkatës.

Ekzistojnë shumë simptoma të ndryshme që shfaqen tek personat me COVID-19. Shumë prej tyre, të njëjta ose të ngjashme shfaqen edhe gjatë ftohjeve dhe gjatë gripit sezonal, dhe më rrallë edhe gjatë alergjive. Simptomat më të shpeshta që janë karakteristike për virusin SARS-CoV-2 dhe virusin e gripit А dhe B (Influenza A/ Influenza B) janë: temperatura e rritur trupore / ethe, kollë, mungesë të frymës / frymëmarrje të vështirësuar, dhimbje në grykë, hundë të zënë, dhimbje të muskujve, dhimbje koke, dhe tek disa njerëz shfaqet diarre dhe të vjella.  

Dallimi kryesor në simptoma paraqet humbja e shijes dhe e nuhatjes, e raportuar  tek një përqindje e caktuar tek njerëzit e infektuar me SARS-CoV-2, respektivisht pacientët tek të cilët është konfirmuar COVID-19. Sigurisht, dallimi ekziston edhe në periudhën e inkubacionit të viruseve, domethënë, koha kur do të shfaqen simptomat nga kontakti i rrezikshëm, intensiteti dhe kohëzgjatja e tyre.

Megjithatë, për shkak të ngjashmërisë së simptomave të këtyre infeksioneve, është shumë e vështirë që të përcaktohet dallimi, prandaj një vegël më të saktë diagnostikuese paraqesin testet laboratorike, në konsultim me mjekun.

Në vijim, në tabelë janë cekur simptomat më të shpeshta që shfaqen gjatë COVID-19, gjatë gripit, ftohjes dhe gjatë alergjive.

*https://www.cdc.gov/flu/symptoms/flu-vs-covid19.htm

*https://www.mayoclinic.org/diseases-conditions/coronavirus/in-depth/covid-19-cold-flu-and-allergies-differences/art-20503981

*https://www.who.int/emergencies/diseases/novel-coronavirus-2019/question-and-answers-hub/q-a-detail/coronavirus-disease-covid-19-similarities-and-differences-with-influenza

Në Laboratorin Avicena është i disponueshëm test i ri molekular Real-Time PCR shumë specifik multipleks për detektim, identifikim dhe diferencim të njëkohshëm ndërmjet koronavirusit të ri SARS-CoV-2 (COVID-19), virusit të gripit А dhe B (Influenza A/ Influenza B) dhe virusit sincicial respirator (RSV).

Testi mund të përpunohet menjëherë, që prej shfaqjes së simptomave të para me prenotimin paraprak në numrat e telefonit  ?071/278-529, ?078/218-731, ?071/269-623 и?072/319-850 në laboratorët e mëposhtëm:

– Lagja Taftalixhe në Shkup (lokacioni 1), çdo ditë pune dhe të shtunë nga ora 07.00 deri në orën 19.00.

– Tetovë (lokacioni 3), nga dita e hënë deri të premte nga ora 08.00-14.00, të shtunë nga ora 08.00-13.00.

ÇMIMI: 3000 denarë

Menunë komplete për teste për COVID-19 mund ta shikoni në këtë link.

Laboratori Avicena disponon me menunë më të gjerë të testeve mikrobiologjike dhe molekulare për infeksione respiratorë.

Në përgjithësi, roli i vitaminës D lidhet me shëndetin e kockave dhe metabolizmin e kockave. Megjithatë, roli i Vitaminës D është shumë më i gjerë, sepse ajo merr pjesë në shumë procese të ndërlikuara në trupin e njeriut.

PSE ËSHTË E RËNDËSISHME VITAMINA D?

PËR KOCKA TË FORTA DHE TË SHËNDETSHME

Një nga rolet më të rëndësishme të vitaminës D është mirëmbajtja e përqendrimit në serum të kalciumit dhe fosforit, nëpërmjet absorbimit/shfrytëzimit të rregullt të tyre. Me këtë sigurohet mineralizim normal i kockave, dhe rritje dhe zhvillim të indit kockor. Mungesa e vitaminës D e ndryshon metabolizmin e këtyre mineraleve, që shkakton dendësi të ulët minerale të kockave dhe e zmadhon rrezikun e humbjes së masës kockore ose rrezikun për thyerje.

PËR MIRËMBAJTJEN E FUQISË MUSKULORE

Dobësia e muskujve mund të jetë edhe një efekt i padëshiruar i nivelit të ulët të vitaminës S, veçanërisht tek personat më të moshuar. Vitamina D i përmirëson në mënyrë të konsiderueshme performancat e muskujve dhe e përshpejton procesin e shërimit gjatë lëndimeve të ndryshme muskulore. 

E PËRMIRËSON FUNKSIONIN E TRURIT

Mungesa e vitaminës D mund ta zmadhojë rrezikun për zhvillim të demencës, dhe ndikon në sekretimin dhe sasinë e hormonit serotoninë (hormoni i lumturisë), i lidhur me humorin tek njerëzit.

E PËRMIRËSON SHËNDETIN E ZEMRËS

Vitamina D e përmirëson funksionin e zemrës, dhe mungesa e saj lidhet me shfaqjen e sëmundjeve të caktuara të zemrës.

PËR FUNKSION NORMAL TË SISTEMIT IMUNITAR

Receptorët për vitaminë D janë të pranishëm në shumicën e qelizave në trupin tonë, duke i përfshirë edhe qelizat e sistemit natyror imunitar dhe mundëson funksionimin e tyre normal.

SËMUNDJE AUTOIMUNITARE

Hulumtime të shumta botërore që e vërtetojnë lidhjen ndërmjet mungesës së vitaminës D dhe sëmundjeve të ndryshme autoimune  siç janë skleroza multiple, astma, sëmundja e Chron-it dhe koliti ulceroz.

BURIME TË VITAMINËS D

Mënyra në të cilën organizmin e fiton sasinë e nevojshme të kësaj vitamine është nëpërmjet ekspozimit në dritën diellore, nëpërmjet ushqimit dhe me konsumin plotësues të (suplementëve) të Vitaminës D.

Dielli është burimi kryesor i vitaminës D!

Hulumtimet e fundit tregojnë se rreth 1 miliardë njerëz ose 15% e popullatës botërore vuan nga deficiti i vitaminës D. Si shkak kryesor për shfaqjen e kësaj gjendjeje konsiderohet ekspozimi i pamjaftueshëm në diell (dritë UV).

Kur drita ultravjollcë (UV) nga dielli arrin në lëkurën e njeriut, shkakton reaksion kimik që gjeneron vitaminë D. Në periudhën e verës janë të nevojshme vetëm rreth 10 minuta ekspozim në diell që të plotësohen nevojat ditore. Periudhën e dimrit koha e ekspozimit në diell është më e gjatë, rreth 2 orë.

Personat me lëkurë më të errët do të gjenerojnë vitaminë D nga ekspozimi në diell, por në mënyrë jo kaq efikase, për shkakun se lëkura më e errët përmban më shumë melaninë bllokuese ndaj rrezeve UV. Ky është shkaku kryesor pse mungesa e vitaminës D mund të jetë më e përfaqësuar tek personat me ton më të errët të lëkurës. Njerëzit, gjithashtu humbasin një pjesë të aftësisë së tyre që të prodhojnë vitaminë D nga dielli kur plaken, duke i vendosur personat më të moshuar në grupin që ka rrezik më të madh që të zhvillojë mungesë të Vitaminës D.

USHQIM I PASUR ME VITAMINË D

– Vaj peshku dhe peshq të yndyrshëm (salmon, ton, sardele, harengë, skumbri, troftë, dhe peshq të tjerë të yndyrshëm)

– Qumësht dhe produkte qumështi (gjalpë, salcë kosi, kaçkavall, djathtë, jogurt etj.)

– E verdha e vezës

– Mëlçi

– Kërpudha (shiitake, agaricus, chanterelle)

Të vetëdijshëm për rolin e vitaminës D në organizmin tonë dhe për rëndësinë e saj në procese të shumta, e një rëndësie të veçantë janë kontrollet e rregullta për nivelin e vitaminës D.

Në Laboratorin Avicena përpunohen testet më bashkëkohore të prodhuesit Siemens Healthineers, sipas procedurës së certifikuar në pajtueshmëri me programin e standardizim të testimit të Vitaminës D, CDC (Center for Disease Control, SHBA), për përcaktim të shpejtë dhe preciz të nivelit të vitaminës D.

Kontrolli i vitaminës D së bashku me analizat kalcium i jonizuar (Ca++) dhe hormon paratiroid (PTH) jep një shqyrtim të qartë në ndodhitë në organizëm dhe për metabolizmin e vitaminës D

Ngurtësimi (koagulimi) i gjakut

Ngurtësimi (koagulimi) i gjakut paraqet mekanizëm natyror dhe mbrojtës për organizmin nga gjakderdhja. Kur ekziston dëmtim i mureve të enëve të gjakut, ndodh ngjitja e pllakave të gjakut (trombocitet), fibrinë dhe aktivizim i shumë mekanizmave, qëllimi i të cilave është që të lindë një bllokues që do ta ndalojë gjakderdhjen.

Gjatë gjendjeve patologjike mund të lindë mbushja e tejmasë e trombociteve dhe fibrinës në pjesën e brendshme të enës së gjakut, që çon në çrregullim të qarkullimit të gjakut deri në ndërprerjen e saj për shkak të bllokimit të enës së gjakut me tromb. Kjo gjendje quhet trombozë. Trombet e tilla mund të lindin kudo – nga enët më të vogla të gjakut deri në enët e gjakut më të mëdha dhe të shkaktojnë nivel të ndryshëm dëmtimit, madje edhe vdekje.

Në organizmin e njeriut është i pranishëm edhe një sistem i kundërt i koagulimit, ai është mekanizmi i antikoagulimit. Midis sistemit të koagulimit dhe sistemit të antikoagulimit në organizëm mirëmbahet baraspeshë e vazhdueshme. Në atë mënyrë organizmi është i mbrojtur nga dy rreziqe shumë të mëdha nga qarkullimi i çrregullt i gjakut – gjakderdhja dhe tromboza.

Faktorët e rrezikut

Ekzistojnë gjendje të caktuara që e zmadhojnë rrezikun për lindjen e trombozës, siç janë: ndryshime në murin e enëve të gjakut, sëmundje kardiovaskulare, sëmundje reumatike, inflamacione, sëmundje malinje, trauma, lindje, marrja e medikamenteve të caktuara, faktorë të trashëguar gjenetikë dhe gjendje të tjera.

Mjekimi

Në varësi të pamjes klinike dhe rëndësisë së sëmundjes, mjekimi kryhet në kushte shtëpiake ose spitalore, ekskluzivisht pas ekzaminimit dhe rekomandimit nga mjeku specialist.

COVID-19 dhe sistemi i koagulimit

Edhe pse nuk është e pazakonshme që infeksionet ta zmadhojnë rrezikun nga ngurtësimi, COVID-19 është i lidhur me një vëllim të paparë të çrregullimeve të lidhura me ngurtësimin e gjakut tek pacientë të sëmurë.  Pacientët me COVID-19 përballen me anormalitete (çrregullime) serioze dhe ndonjëherë fatale të ngurtësimit të gjakut.

Studimet tregojnë se tek rreth 25% – madje edhe deri 70% – e pacientëve të sëmurë kritikë është vërtetuar tromboembolizëm venoz ose emboli e mushkërive.

Prandaj e një rëndësie kyçe është vlerësimit laboratorik rutinë, është që të kryhet edhe matja e parametrave nga sistemi i koagulimit në gjak, siç janë: analiza e gjakut (numri i trombociteve), D-dimer, PT – Koha protrombike, aPTT –  Koha tromboplastike e aktivizuar parciale e të tjera.

D-dimerë

D-dimerët paraqesin fragmente, pjesë nga degradimi i fibrinës dhe detektimi i niveleve të larta janë shenjë se po aktivizohet sistemi për koagulim.

Nivelet normale të D-dimerëve tek persona të rritur të shëndetshëm janë 0,5 mg/L.

Nivelet e zmadhuara të D-dimerëve tek pacientë me COVID-19 shpesh është shenjë se ekziston rrezik nga formimi i trombeve, që mund të shpërndahen me qarkullimin e gjakut dhe të shkaktojnë bllokim të ndonjë ene gjaku. Prandaj, pas kontrollit të kryer nga mjeku – specialist duhet të jepet terapi përkatëse dhe të trajtohet kjo gjendje.

Është shumë e rëndësishme që të përmendet se laboratorë të ndryshëm mund të përdorin instrumente të ndryshme, teknologji, vlera referente dhe teste të ndryshme për përcaktimin e D-dimerëve dhe prandaj duhet të kryhet krahasimi i rezultateve nga laboratorë të ndryshëm dhe të bëhet kujdes se në cilat njësi është e shprehur vlera e saj.